Collection of Spiritual and Devotional Literature in Various Indian Languages
View this in:
| | English | | Devanagari | | Telugu | | Tamil | | Kannada | | Malayalam | | Gujarati | | Oriya | | Bengali | |
શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીત ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ
અથ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ |
શ્રીભગવાનુવાચ |
અનાશ્રિતઃ કર્મફલં કાર્યં કર્મ કરોતિ યઃ |
સ સંન્યાસી ચ યોગી ચ ન નિરગ્નિર્ન ચાક્રિયઃ ‖ 1 ‖
યં સંન્યાસમિતિ પ્રાહુર્યોગં તં વિદ્ધિ પાંડવ |
ન હ્યસંન્યસ્તસંકલ્પો યોગી ભવતિ કશ્ચન ‖ 2 ‖
આરુરુક્ષોર્મુનેર્યોગં કર્મ કારણમુચ્યતે |
યોગારૂઢસ્ય તસ્યૈવ શમઃ કારણમુચ્યતે ‖ 3 ‖
યદા હિ નેંદ્રિયાર્થેષુ ન કર્મસ્વનુષજ્જતે |
સર્વસંકલ્પસંન્યાસી યોગારૂઢસ્તદોચ્યતે ‖ 4 ‖
ઉદ્ધરેદાત્મનાત્માનં નાત્માનમવસાદયેત્ |
આત્મૈવ હ્યાત્મનો બંધુરાત્મૈવ રિપુરાત્મનઃ ‖ 5 ‖
બંધુરાત્માત્મનસ્તસ્ય યેનાત્મૈવાત્મના જિતઃ |
અનાત્મનસ્તુ શત્રુત્વે વર્તેતાત્મૈવ શત્રુવત્ ‖ 6 ‖
જિતાત્મનઃ પ્રશાંતસ્ય પરમાત્મા સમાહિતઃ |
શીતોષ્ણસુખદુઃખેષુ તથા માનાપમાનયોઃ ‖ 7 ‖
જ્ઞાનવિજ્ઞાનતૃપ્તાત્મા કૂટસ્થો વિજિતેંદ્રિયઃ |
યુક્ત ઇત્યુચ્યતે યોગી સમલોષ્ટાશ્મકાંચનઃ ‖ 8 ‖
સુહૃન્મિત્રાર્યુદાસીનમધ્યસ્થદ્વેષ્યબંધુષુ |
સાધુષ્વપિ ચ પાપેષુ સમબુદ્ધિર્વિશિષ્યતે ‖ 9 ‖
યોગી યુંજીત સતતમાત્માનં રહસિ સ્થિતઃ |
એકાકી યતચિત્તાત્મા નિરાશીરપરિગ્રહઃ ‖ 10 ‖
શુચૌ દેશે પ્રતિષ્ઠાપ્ય સ્થિરમાસનમાત્મનઃ |
નાત્યુચ્છ્રિતં નાતિનીચં ચૈલાજિનકુશોત્તરમ્ ‖ 11 ‖
તત્રૈકાગ્રં મનઃ કૃત્વા યતચિત્તેંદ્રિયક્રિયાઃ |
ઉપવિશ્યાસને યુંજ્યાદ્યોગમાત્મવિશુદ્ધયે ‖ 12 ‖
સમં કાયશિરોગ્રીવં ધારયન્નચલં સ્થિરઃ |
સંપ્રેક્ષ્ય નાસિકાગ્રં સ્વં દિશશ્ચાનવલોકયન્ ‖ 13 ‖
પ્રશાંતાત્મા વિગતભીર્બ્રહ્મચારિવ્રતે સ્થિતઃ |
મનઃ સંયમ્ય મચ્ચિત્તો યુક્ત આસીત મત્પરઃ ‖ 14 ‖
યુંજન્નેવં સદાત્માનં યોગી નિયતમાનસઃ |
શાંતિં નિર્વાણપરમાં મત્સંસ્થામધિગચ્છતિ ‖ 15 ‖
નાત્યશ્નતસ્તુ યોગોઽસ્તિ ન ચૈકાંતમનશ્નતઃ |
ન ચાતિસ્વપ્નશીલસ્ય જાગ્રતો નૈવ ચાર્જુન ‖ 16 ‖
યુક્તાહારવિહારસ્ય યુક્તચેષ્ટસ્ય કર્મસુ |
યુક્તસ્વપ્નાવબોધસ્ય યોગો ભવતિ દુઃખહા ‖ 17 ‖
યદા વિનિયતં ચિત્તમાત્મન્યેવાવતિષ્ઠતે |
નિઃસ્પૃહઃ સર્વકામેભ્યો યુક્ત ઇત્યુચ્યતે તદા ‖ 18 ‖
યથા દીપો નિવાતસ્થો નેંગતે સોપમા સ્મૃતા |
યોગિનો યતચિત્તસ્ય યુંજતો યોગમાત્મનઃ ‖ 19 ‖
યત્રોપરમતે ચિત્તં નિરુદ્ધં યોગસેવયા |
યત્ર ચૈવાત્મનાત્માનં પશ્યન્નાત્મનિ તુષ્યતિ ‖ 20 ‖
સુખમાત્યંતિકં યત્તદ્બુદ્ધિગ્રાહ્યમતીંદ્રિયમ્ |
વેત્તિ યત્ર ન ચૈવાયં સ્થિતશ્ચલતિ તત્ત્વતઃ ‖ 21 ‖
યં લબ્ધ્વા ચાપરં લાભં મન્યતે નાધિકં તતઃ |
યસ્મિન્સ્થિતો ન દુઃખેન ગુરુણાપિ વિચાલ્યતે ‖ 22 ‖
તં વિદ્યાદ્દુઃખસંયોગવિયોગં યોગસંજ્ઞિતમ્ |
સ નિશ્ચયેન યોક્તવ્યો યોગોઽનિર્વિણ્ણચેતસા ‖ 23 ‖
સંકલ્પપ્રભવાન્કામાંસ્ત્યક્ત્વા સર્વાનશેષતઃ |
મનસૈવેંદ્રિયગ્રામં વિનિયમ્ય સમંતતઃ ‖ 24 ‖
શનૈઃ શનૈરુપરમેદ્બુદ્ધ્યા ધૃતિગૃહીતયા |
આત્મસંસ્થં મનઃ કૃત્વા ન કિંચિદપિ ચિંતયેત્ ‖ 25 ‖
યતો યતો નિશ્ચરતિ મનશ્ચંચલમસ્થિરમ્ |
તતસ્તતો નિયમ્યૈતદાત્મન્યેવ વશં નયેત્ ‖ 26 ‖
પ્રશાંતમનસં હ્યેનં યોગિનં સુખમુત્તમમ્ |
ઉપૈતિ શાંતરજસં બ્રહ્મભૂતમકલ્મષમ્ ‖ 27 ‖
યુંજન્નેવં સદાત્માનં યોગી વિગતકલ્મષઃ |
સુખેન બ્રહ્મસંસ્પર્શમત્યંતં સુખમશ્નુતે ‖ 28 ‖
સર્વભૂતસ્થમાત્માનં સર્વભૂતાનિ ચાત્મનિ |
ઈક્ષતે યોગયુક્તાત્મા સર્વત્ર સમદર્શનઃ ‖ 29 ‖
યો માં પશ્યતિ સર્વત્ર સર્વં ચ મયિ પશ્યતિ |
તસ્યાહં ન પ્રણશ્યામિ સ ચ મે ન પ્રણશ્યતિ ‖ 30 ‖
સર્વભૂતસ્થિતં યો માં ભજત્યેકત્વમાસ્થિતઃ |
સર્વથા વર્તમાનોઽપિ સ યોગી મયિ વર્તતે ‖ 31 ‖
આત્મૌપમ્યેન સર્વત્ર સમં પશ્યતિ યોઽર્જુન |
સુખં વા યદિ વા દુઃખં સ યોગી પરમો મતઃ ‖ 32 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
યોઽયં યોગસ્ત્વયા પ્રોક્તઃ સામ્યેન મધુસૂદન |
એતસ્યાહં ન પશ્યામિ ચંચલત્વાત્સ્થિતિં સ્થિરામ્ ‖ 33 ‖
ચંચલં હિ મનઃ કૃષ્ણ પ્રમાથિ બલવદ્દૃઢમ્ |
તસ્યાહં નિગ્રહં મન્યે વાયોરિવ સુદુષ્કરમ્ ‖ 34 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
અસંશયં મહાબાહો મનો દુર્નિગ્રહં ચલમ્ |
અભ્યાસેન તુ કૌંતેય વૈરાગ્યેણ ચ ગૃહ્યતે ‖ 35 ‖
અસંયતાત્મના યોગો દુષ્પ્રાપ ઇતિ મે મતિઃ |
વશ્યાત્મના તુ યતતા શક્યોઽવાપ્તુમુપાયતઃ ‖ 36 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
અયતિઃ શ્રદ્ધયોપેતો યોગાચ્ચલિતમાનસઃ |
અપ્રાપ્ય યોગસંસિદ્ધિં કાં ગતિં કૃષ્ણ ગચ્છતિ ‖ 37 ‖
કચ્ચિન્નોભયવિભ્રષ્ટશ્છિન્નાભ્રમિવ નશ્યતિ |
અપ્રતિષ્ઠો મહાબાહો વિમૂઢો બ્રહ્મણઃ પથિ ‖ 38 ‖
એતન્મે સંશયં કૃષ્ણ છેત્તુમર્હસ્યશેષતઃ |
ત્વદન્યઃ સંશયસ્યાસ્ય છેત્તા ન હ્યુપપદ્યતે ‖ 39 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
પાર્થ નૈવેહ નામુત્ર વિનાશસ્તસ્ય વિદ્યતે |
ન હિ કલ્યાણકૃત્કશ્ચિદ્દુર્ગતિં તાત ગચ્છતિ ‖ 40 ‖
પ્રાપ્ય પુણ્યકૃતાં લોકાનુષિત્વા શાશ્વતીઃ સમાઃ |
શુચીનાં શ્રીમતાં ગેહે યોગભ્રષ્ટોઽભિજાયતે ‖ 41 ‖
અથવા યોગિનામેવ કુલે ભવતિ ધીમતામ્ |
એતદ્ધિ દુર્લભતરં લોકે જન્મ યદીદૃશમ્ ‖ 42 ‖
તત્ર તં બુદ્ધિસંયોગં લભતે પૌર્વદેહિકમ્ |
યતતે ચ તતો ભૂયઃ સંસિદ્ધૌ કુરુનંદન ‖ 43 ‖
પૂર્વાભ્યાસેન તેનૈવ હ્રિયતે હ્યવશોઽપિ સઃ |
જિજ્ઞાસુરપિ યોગસ્ય શબ્દબ્રહ્માતિવર્તતે ‖ 44 ‖
પ્રયત્નાદ્યતમાનસ્તુ યોગી સંશુદ્ધકિલ્બિષઃ |
અનેકજન્મસંસિદ્ધસ્તતો યાતિ પરાં ગતિમ્ ‖ 45 ‖
તપસ્વિભ્યોઽધિકો યોગી જ્ઞાનિભ્યોઽપિ મતોઽધિકઃ |
કર્મિભ્યશ્ચાધિકો યોગી તસ્માદ્યોગી ભવાર્જુન ‖ 46 ‖
યોગિનામપિ સર્વેષાં મદ્ગતેનાંતરાત્મના |
શ્રદ્ધાવાન્ભજતે યો માં સ મે યુક્તતમો મતઃ ‖ 47 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
આત્મસંયમયોગો નામ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ ‖6 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
અનાશ્રિતઃ કર્મફલં કાર્યં કર્મ કરોતિ યઃ |
સ સંન્યાસી ચ યોગી ચ ન નિરગ્નિર્ન ચાક્રિયઃ ‖ 1 ‖
યં સંન્યાસમિતિ પ્રાહુર્યોગં તં વિદ્ધિ પાંડવ |
ન હ્યસંન્યસ્તસંકલ્પો યોગી ભવતિ કશ્ચન ‖ 2 ‖
આરુરુક્ષોર્મુનેર્યોગં કર્મ કારણમુચ્યતે |
યોગારૂઢસ્ય તસ્યૈવ શમઃ કારણમુચ્યતે ‖ 3 ‖
યદા હિ નેંદ્રિયાર્થેષુ ન કર્મસ્વનુષજ્જતે |
સર્વસંકલ્પસંન્યાસી યોગારૂઢસ્તદોચ્યતે ‖ 4 ‖
ઉદ્ધરેદાત્મનાત્માનં નાત્માનમવસાદયેત્ |
આત્મૈવ હ્યાત્મનો બંધુરાત્મૈવ રિપુરાત્મનઃ ‖ 5 ‖
બંધુરાત્માત્મનસ્તસ્ય યેનાત્મૈવાત્મના જિતઃ |
અનાત્મનસ્તુ શત્રુત્વે વર્તેતાત્મૈવ શત્રુવત્ ‖ 6 ‖
જિતાત્મનઃ પ્રશાંતસ્ય પરમાત્મા સમાહિતઃ |
શીતોષ્ણસુખદુઃખેષુ તથા માનાપમાનયોઃ ‖ 7 ‖
જ્ઞાનવિજ્ઞાનતૃપ્તાત્મા કૂટસ્થો વિજિતેંદ્રિયઃ |
યુક્ત ઇત્યુચ્યતે યોગી સમલોષ્ટાશ્મકાંચનઃ ‖ 8 ‖
સુહૃન્મિત્રાર્યુદાસીનમધ્યસ્થદ્વેષ્યબંધુષુ |
સાધુષ્વપિ ચ પાપેષુ સમબુદ્ધિર્વિશિષ્યતે ‖ 9 ‖
યોગી યુંજીત સતતમાત્માનં રહસિ સ્થિતઃ |
એકાકી યતચિત્તાત્મા નિરાશીરપરિગ્રહઃ ‖ 10 ‖
શુચૌ દેશે પ્રતિષ્ઠાપ્ય સ્થિરમાસનમાત્મનઃ |
નાત્યુચ્છ્રિતં નાતિનીચં ચૈલાજિનકુશોત્તરમ્ ‖ 11 ‖
તત્રૈકાગ્રં મનઃ કૃત્વા યતચિત્તેંદ્રિયક્રિયાઃ |
ઉપવિશ્યાસને યુંજ્યાદ્યોગમાત્મવિશુદ્ધયે ‖ 12 ‖
સમં કાયશિરોગ્રીવં ધારયન્નચલં સ્થિરઃ |
સંપ્રેક્ષ્ય નાસિકાગ્રં સ્વં દિશશ્ચાનવલોકયન્ ‖ 13 ‖
પ્રશાંતાત્મા વિગતભીર્બ્રહ્મચારિવ્રતે સ્થિતઃ |
મનઃ સંયમ્ય મચ્ચિત્તો યુક્ત આસીત મત્પરઃ ‖ 14 ‖
યુંજન્નેવં સદાત્માનં યોગી નિયતમાનસઃ |
શાંતિં નિર્વાણપરમાં મત્સંસ્થામધિગચ્છતિ ‖ 15 ‖
નાત્યશ્નતસ્તુ યોગોઽસ્તિ ન ચૈકાંતમનશ્નતઃ |
ન ચાતિસ્વપ્નશીલસ્ય જાગ્રતો નૈવ ચાર્જુન ‖ 16 ‖
યુક્તાહારવિહારસ્ય યુક્તચેષ્ટસ્ય કર્મસુ |
યુક્તસ્વપ્નાવબોધસ્ય યોગો ભવતિ દુઃખહા ‖ 17 ‖
યદા વિનિયતં ચિત્તમાત્મન્યેવાવતિષ્ઠતે |
નિઃસ્પૃહઃ સર્વકામેભ્યો યુક્ત ઇત્યુચ્યતે તદા ‖ 18 ‖
યથા દીપો નિવાતસ્થો નેંગતે સોપમા સ્મૃતા |
યોગિનો યતચિત્તસ્ય યુંજતો યોગમાત્મનઃ ‖ 19 ‖
યત્રોપરમતે ચિત્તં નિરુદ્ધં યોગસેવયા |
યત્ર ચૈવાત્મનાત્માનં પશ્યન્નાત્મનિ તુષ્યતિ ‖ 20 ‖
સુખમાત્યંતિકં યત્તદ્બુદ્ધિગ્રાહ્યમતીંદ્રિયમ્ |
વેત્તિ યત્ર ન ચૈવાયં સ્થિતશ્ચલતિ તત્ત્વતઃ ‖ 21 ‖
યં લબ્ધ્વા ચાપરં લાભં મન્યતે નાધિકં તતઃ |
યસ્મિન્સ્થિતો ન દુઃખેન ગુરુણાપિ વિચાલ્યતે ‖ 22 ‖
તં વિદ્યાદ્દુઃખસંયોગવિયોગં યોગસંજ્ઞિતમ્ |
સ નિશ્ચયેન યોક્તવ્યો યોગોઽનિર્વિણ્ણચેતસા ‖ 23 ‖
સંકલ્પપ્રભવાન્કામાંસ્ત્યક્ત્વા સર્વાનશેષતઃ |
મનસૈવેંદ્રિયગ્રામં વિનિયમ્ય સમંતતઃ ‖ 24 ‖
શનૈઃ શનૈરુપરમેદ્બુદ્ધ્યા ધૃતિગૃહીતયા |
આત્મસંસ્થં મનઃ કૃત્વા ન કિંચિદપિ ચિંતયેત્ ‖ 25 ‖
યતો યતો નિશ્ચરતિ મનશ્ચંચલમસ્થિરમ્ |
તતસ્તતો નિયમ્યૈતદાત્મન્યેવ વશં નયેત્ ‖ 26 ‖
પ્રશાંતમનસં હ્યેનં યોગિનં સુખમુત્તમમ્ |
ઉપૈતિ શાંતરજસં બ્રહ્મભૂતમકલ્મષમ્ ‖ 27 ‖
યુંજન્નેવં સદાત્માનં યોગી વિગતકલ્મષઃ |
સુખેન બ્રહ્મસંસ્પર્શમત્યંતં સુખમશ્નુતે ‖ 28 ‖
સર્વભૂતસ્થમાત્માનં સર્વભૂતાનિ ચાત્મનિ |
ઈક્ષતે યોગયુક્તાત્મા સર્વત્ર સમદર્શનઃ ‖ 29 ‖
યો માં પશ્યતિ સર્વત્ર સર્વં ચ મયિ પશ્યતિ |
તસ્યાહં ન પ્રણશ્યામિ સ ચ મે ન પ્રણશ્યતિ ‖ 30 ‖
સર્વભૂતસ્થિતં યો માં ભજત્યેકત્વમાસ્થિતઃ |
સર્વથા વર્તમાનોઽપિ સ યોગી મયિ વર્તતે ‖ 31 ‖
આત્મૌપમ્યેન સર્વત્ર સમં પશ્યતિ યોઽર્જુન |
સુખં વા યદિ વા દુઃખં સ યોગી પરમો મતઃ ‖ 32 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
યોઽયં યોગસ્ત્વયા પ્રોક્તઃ સામ્યેન મધુસૂદન |
એતસ્યાહં ન પશ્યામિ ચંચલત્વાત્સ્થિતિં સ્થિરામ્ ‖ 33 ‖
ચંચલં હિ મનઃ કૃષ્ણ પ્રમાથિ બલવદ્દૃઢમ્ |
તસ્યાહં નિગ્રહં મન્યે વાયોરિવ સુદુષ્કરમ્ ‖ 34 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
અસંશયં મહાબાહો મનો દુર્નિગ્રહં ચલમ્ |
અભ્યાસેન તુ કૌંતેય વૈરાગ્યેણ ચ ગૃહ્યતે ‖ 35 ‖
અસંયતાત્મના યોગો દુષ્પ્રાપ ઇતિ મે મતિઃ |
વશ્યાત્મના તુ યતતા શક્યોઽવાપ્તુમુપાયતઃ ‖ 36 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
અયતિઃ શ્રદ્ધયોપેતો યોગાચ્ચલિતમાનસઃ |
અપ્રાપ્ય યોગસંસિદ્ધિં કાં ગતિં કૃષ્ણ ગચ્છતિ ‖ 37 ‖
કચ્ચિન્નોભયવિભ્રષ્ટશ્છિન્નાભ્રમિવ નશ્યતિ |
અપ્રતિષ્ઠો મહાબાહો વિમૂઢો બ્રહ્મણઃ પથિ ‖ 38 ‖
એતન્મે સંશયં કૃષ્ણ છેત્તુમર્હસ્યશેષતઃ |
ત્વદન્યઃ સંશયસ્યાસ્ય છેત્તા ન હ્યુપપદ્યતે ‖ 39 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
પાર્થ નૈવેહ નામુત્ર વિનાશસ્તસ્ય વિદ્યતે |
ન હિ કલ્યાણકૃત્કશ્ચિદ્દુર્ગતિં તાત ગચ્છતિ ‖ 40 ‖
પ્રાપ્ય પુણ્યકૃતાં લોકાનુષિત્વા શાશ્વતીઃ સમાઃ |
શુચીનાં શ્રીમતાં ગેહે યોગભ્રષ્ટોઽભિજાયતે ‖ 41 ‖
અથવા યોગિનામેવ કુલે ભવતિ ધીમતામ્ |
એતદ્ધિ દુર્લભતરં લોકે જન્મ યદીદૃશમ્ ‖ 42 ‖
તત્ર તં બુદ્ધિસંયોગં લભતે પૌર્વદેહિકમ્ |
યતતે ચ તતો ભૂયઃ સંસિદ્ધૌ કુરુનંદન ‖ 43 ‖
પૂર્વાભ્યાસેન તેનૈવ હ્રિયતે હ્યવશોઽપિ સઃ |
જિજ્ઞાસુરપિ યોગસ્ય શબ્દબ્રહ્માતિવર્તતે ‖ 44 ‖
પ્રયત્નાદ્યતમાનસ્તુ યોગી સંશુદ્ધકિલ્બિષઃ |
અનેકજન્મસંસિદ્ધસ્તતો યાતિ પરાં ગતિમ્ ‖ 45 ‖
તપસ્વિભ્યોઽધિકો યોગી જ્ઞાનિભ્યોઽપિ મતોઽધિકઃ |
કર્મિભ્યશ્ચાધિકો યોગી તસ્માદ્યોગી ભવાર્જુન ‖ 46 ‖
યોગિનામપિ સર્વેષાં મદ્ગતેનાંતરાત્મના |
શ્રદ્ધાવાન્ભજતે યો માં સ મે યુક્તતમો મતઃ ‖ 47 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
આત્મસંયમયોગો નામ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ ‖6 ‖