Collection of Spiritual and Devotional Literature in Various Indian Languages
View this in:
| | English | | Devanagari | | Telugu | | Tamil | | Kannada | | Malayalam | | Gujarati | | Oriya | | Bengali | |
શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીત ચતુર્થોઽધ્યાયઃ
અથ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ |
શ્રીભગવાનુવાચ |
ઇમં વિવસ્વતે યોગં પ્રોક્તવાનહમવ્યયમ્ |
વિવસ્વાન્મનવે પ્રાહ મનુરિક્ષ્વાકવેઽબ્રવીત્ ‖ 1 ‖
એવં પરંપરાપ્રાપ્તમિમં રાજર્ષયો વિદુઃ |
સ કાલેનેહ મહતા યોગો નષ્ટઃ પરંતપ ‖ 2 ‖
સ એવાયં મયા તેઽદ્ય યોગઃ પ્રોક્તઃ પુરાતનઃ |
ભક્તોઽસિ મે સખા ચેતિ રહસ્યં હ્યેતદુત્તમમ્ ‖ 3 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
અપરં ભવતો જન્મ પરં જન્મ વિવસ્વતઃ |
કથમેતદ્વિજાનીયાં ત્વમાદૌ પ્રોક્તવાનિતિ ‖ 4 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
બહૂનિ મે વ્યતીતાનિ જન્માનિ તવ ચાર્જુન |
તાન્યહં વેદ સર્વાણિ ન ત્વં વેત્થ પરંતપ ‖ 5 ‖
અજોઽપિ સન્નવ્યયાત્મા ભૂતાનામીશ્વરોઽપિ સન્ |
પ્રકૃતિં સ્વામધિષ્ઠાય સંભવામ્યાત્મમાયયા ‖ 6 ‖
યદા યદા હિ ધર્મસ્ય ગ્લાનિર્ભવતિ ભારત |
અભ્યુત્થાનમધર્મસ્ય તદાત્માનં સૃજામ્યહમ્ ‖ 7 ‖
પરિત્રાણાય સાધૂનાં વિનાશાય ચ દુષ્કૃતામ્ |
ધર્મસંસ્થાપનાર્થાય સંભવામિ યુગે યુગે ‖ 8 ‖
જન્મ કર્મ ચ મે દિવ્યમેવં યો વેત્તિ તત્ત્વતઃ |
ત્યક્ત્વા દેહં પુનર્જન્મ નૈતિ મામેતિ સોઽર્જુન ‖ 9 ‖
વીતરાગભયક્રોધા મન્મયા મામુપાશ્રિતાઃ |
બહવો જ્ઞાનતપસા પૂતા મદ્ભાવમાગતાઃ ‖ 10 ‖
યે યથા માં પ્રપદ્યંતે તાંસ્તથૈવ ભજામ્યહમ્ |
મમ વર્ત્માનુવર્તંતે મનુષ્યાઃ પાર્થ સર્વશઃ ‖ 11 ‖
કાંક્ષંતઃ કર્મણાં સિદ્ધિં યજંત ઇહ દેવતાઃ |
ક્ષિપ્રં હિ માનુષે લોકે સિદ્ધિર્ભવતિ કર્મજા ‖ 12 ‖
ચાતુર્વર્ણ્યં મયા સૃષ્ટં ગુણકર્મવિભાગશઃ |
તસ્ય કર્તારમપિ માં વિદ્ધ્યકર્તારમવ્યયમ્ ‖ 13 ‖
ન માં કર્માણિ લિંપંતિ ન મે કર્મફલે સ્પૃહા |
ઇતિ માં યોઽભિજાનાતિ કર્મભિર્ન સ બધ્યતે ‖ 14 ‖
એવં જ્ઞાત્વા કૃતં કર્મ પૂર્વૈરપિ મુમુક્ષુભિઃ |
કુરુ કર્મૈવ તસ્માત્ત્વં પૂર્વૈઃ પૂર્વતરં કૃતમ્ ‖ 15 ‖
કિં કર્મ કિમકર્મેતિ કવયોઽપ્યત્ર મોહિતાઃ |
તત્તે કર્મ પ્રવક્ષ્યામિ યજ્જ્ઞાત્વા મોક્ષ્યસેઽશુભાત્ ‖ 16 ‖
કર્મણો હ્યપિ બોદ્ધવ્યં બોદ્ધવ્યં ચ વિકર્મણઃ |
અકર્મણશ્ચ બોદ્ધવ્યં ગહના કર્મણો ગતિઃ ‖ 17 ‖
કર્મણ્યકર્મ યઃ પશ્યેદકર્મણિ ચ કર્મ યઃ |
સ બુદ્ધિમાન્મનુષ્યેષુ સ યુક્તઃ કૃત્સ્નકર્મકૃત્ ‖ 18 ‖
યસ્ય સર્વે સમારંભાઃ કામસંકલ્પવર્જિતાઃ |
જ્ઞાનાગ્નિદગ્ધકર્માણં તમાહુઃ પંડિતં બુધાઃ ‖ 19 ‖
ત્યક્ત્વા કર્મફલાસંગં નિત્યતૃપ્તો નિરાશ્રયઃ |
કર્મણ્યભિપ્રવૃત્તોઽપિ નૈવ કિંચિત્કરોતિ સઃ ‖ 20 ‖
નિરાશીર્યતચિત્તાત્મા ત્યક્તસર્વપરિગ્રહઃ |
શારીરં કેવલં કર્મ કુર્વન્નાપ્નોતિ કિલ્બિષમ્ ‖ 21 ‖
યદૃચ્છાલાભસંતુષ્ટો દ્વંદ્વાતીતો વિમત્સરઃ |
સમઃ સિદ્ધાવસિદ્ધૌ ચ કૃત્વાપિ ન નિબધ્યતે ‖ 22 ‖
ગતસંગસ્ય મુક્તસ્ય જ્ઞાનાવસ્થિતચેતસઃ |
યજ્ઞાયાચરતઃ કર્મ સમગ્રં પ્રવિલીયતે ‖ 23 ‖
બ્રહ્માર્પણં બ્રહ્મ હવિર્બ્રહ્માગ્નૌ બ્રહ્મણા હુતમ્ |
બ્રહ્મૈવ તેન ગંતવ્યં બ્રહ્મકર્મસમાધિના ‖ 24 ‖
દૈવમેવાપરે યજ્ઞં યોગિનઃ પર્યુપાસતે |
બ્રહ્માગ્નાવપરે યજ્ઞં યજ્ઞેનૈવોપજુહ્વતિ ‖ 25 ‖
શ્રોત્રાદીનીંદ્રિયાણ્યન્યે સંયમાગ્નિષુ જુહ્વતિ |
શબ્દાદીન્વિષયાનન્ય ઇંદ્રિયાગ્નિષુ જુહ્વતિ ‖ 26 ‖
સર્વાણીંદ્રિયકર્માણિ પ્રાણકર્માણિ ચાપરે |
આત્મસંયમયોગાગ્નૌ જુહ્વતિ જ્ઞાનદીપિતે ‖ 27 ‖
દ્રવ્યયજ્ઞાસ્તપોયજ્ઞા યોગયજ્ઞાસ્તથાપરે |
સ્વાધ્યાયજ્ઞાનયજ્ઞાશ્ચ યતયઃ સંશિતવ્રતાઃ ‖ 28 ‖
અપાને જુહ્વતિ પ્રાણં પ્રાણેઽપાનં તથાપરે |
પ્રાણાપાનગતી રુદ્ધ્વા પ્રાણાયામપરાયણાઃ ‖ 29 ‖
અપરે નિયતાહારાઃ પ્રાણાન્પ્રાણેષુ જુહ્વતિ |
સર્વેઽપ્યેતે યજ્ઞવિદો યજ્ઞક્ષપિતકલ્મષાઃ ‖ 30 ‖
યજ્ઞશિષ્ટામૃતભુજો યાંતિ બ્રહ્મ સનાતનમ્ |
નાયં લોકોઽસ્ત્યયજ્ઞસ્ય કુતોઽન્યઃ કુરુસત્તમ ‖ 31 ‖
એવં બહુવિધા યજ્ઞા વિતતા બ્રહ્મણો મુખે |
કર્મજાન્વિદ્ધિ તાન્સર્વાનેવં જ્ઞાત્વા વિમોક્ષ્યસે ‖ 32 ‖
શ્રેયાંદ્રવ્યમયાદ્યજ્ઞાજ્જ્ઞાનયજ્ઞઃ પરંતપ |
સર્વં કર્માખિલં પાર્થ જ્ઞાને પરિસમાપ્યતે ‖ 33 ‖
તદ્વિદ્ધિ પ્રણિપાતેન પરિપ્રશ્નેન સેવયા |
ઉપદેક્ષ્યંતિ તે જ્ઞાનં જ્ઞાનિનસ્તત્ત્વદર્શિનઃ ‖ 34 ‖
યજ્જ્ઞાત્વા ન પુનર્મોહમેવં યાસ્યસિ પાંડવ |
યેન ભૂતાન્યશેષેણ દ્રક્ષ્યસ્યાત્મન્યથો મયિ ‖ 35 ‖
અપિ ચેદસિ પાપેભ્યઃ સર્વેભ્યઃ પાપકૃત્તમઃ |
સર્વં જ્ઞાનપ્લવેનૈવ વૃજિનં સંતરિષ્યસિ ‖ 36 ‖
યથૈધાંસિ સમિદ્ધોઽગ્નિર્ભસ્મસાત્કુરુતેઽર્જુન |
જ્ઞાનાગ્નિઃ સર્વકર્માણિ ભસ્મસાત્કુરુતે તથા ‖ 37 ‖
ન હિ જ્ઞાનેન સદૃશં પવિત્રમિહ વિદ્યતે |
તત્સ્વયં યોગસંસિદ્ધઃ કાલેનાત્મનિ વિંદતિ ‖ 38 ‖
શ્રદ્ધાવાંલ્લભતે જ્ઞાનં તત્પરઃ સંયતેંદ્રિયઃ |
જ્ઞાનં લબ્ધ્વા પરાં શાંતિમચિરેણાધિગચ્છતિ ‖ 39 ‖
અજ્ઞશ્ચાશ્રદ્દધાનશ્ચ સંશયાત્મા વિનશ્યતિ |
નાયં લોકોઽસ્તિ ન પરો ન સુખં સંશયાત્મનઃ ‖ 40 ‖
યોગસંન્યસ્તકર્માણં જ્ઞાનસંછિન્નસંશયમ્ |
આત્મવંતં ન કર્માણિ નિબધ્નંતિ ધનંજય ‖ 41 ‖
તસ્માદજ્ઞાનસંભૂતં હૃત્સ્થં જ્ઞાનાસિનાત્મનઃ |
છિત્ત્વૈનં સંશયં યોગમાતિષ્ઠોત્તિષ્ઠ ભારત ‖ 42 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગો નામ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ ‖4 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
ઇમં વિવસ્વતે યોગં પ્રોક્તવાનહમવ્યયમ્ |
વિવસ્વાન્મનવે પ્રાહ મનુરિક્ષ્વાકવેઽબ્રવીત્ ‖ 1 ‖
એવં પરંપરાપ્રાપ્તમિમં રાજર્ષયો વિદુઃ |
સ કાલેનેહ મહતા યોગો નષ્ટઃ પરંતપ ‖ 2 ‖
સ એવાયં મયા તેઽદ્ય યોગઃ પ્રોક્તઃ પુરાતનઃ |
ભક્તોઽસિ મે સખા ચેતિ રહસ્યં હ્યેતદુત્તમમ્ ‖ 3 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
અપરં ભવતો જન્મ પરં જન્મ વિવસ્વતઃ |
કથમેતદ્વિજાનીયાં ત્વમાદૌ પ્રોક્તવાનિતિ ‖ 4 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
બહૂનિ મે વ્યતીતાનિ જન્માનિ તવ ચાર્જુન |
તાન્યહં વેદ સર્વાણિ ન ત્વં વેત્થ પરંતપ ‖ 5 ‖
અજોઽપિ સન્નવ્યયાત્મા ભૂતાનામીશ્વરોઽપિ સન્ |
પ્રકૃતિં સ્વામધિષ્ઠાય સંભવામ્યાત્મમાયયા ‖ 6 ‖
યદા યદા હિ ધર્મસ્ય ગ્લાનિર્ભવતિ ભારત |
અભ્યુત્થાનમધર્મસ્ય તદાત્માનં સૃજામ્યહમ્ ‖ 7 ‖
પરિત્રાણાય સાધૂનાં વિનાશાય ચ દુષ્કૃતામ્ |
ધર્મસંસ્થાપનાર્થાય સંભવામિ યુગે યુગે ‖ 8 ‖
જન્મ કર્મ ચ મે દિવ્યમેવં યો વેત્તિ તત્ત્વતઃ |
ત્યક્ત્વા દેહં પુનર્જન્મ નૈતિ મામેતિ સોઽર્જુન ‖ 9 ‖
વીતરાગભયક્રોધા મન્મયા મામુપાશ્રિતાઃ |
બહવો જ્ઞાનતપસા પૂતા મદ્ભાવમાગતાઃ ‖ 10 ‖
યે યથા માં પ્રપદ્યંતે તાંસ્તથૈવ ભજામ્યહમ્ |
મમ વર્ત્માનુવર્તંતે મનુષ્યાઃ પાર્થ સર્વશઃ ‖ 11 ‖
કાંક્ષંતઃ કર્મણાં સિદ્ધિં યજંત ઇહ દેવતાઃ |
ક્ષિપ્રં હિ માનુષે લોકે સિદ્ધિર્ભવતિ કર્મજા ‖ 12 ‖
ચાતુર્વર્ણ્યં મયા સૃષ્ટં ગુણકર્મવિભાગશઃ |
તસ્ય કર્તારમપિ માં વિદ્ધ્યકર્તારમવ્યયમ્ ‖ 13 ‖
ન માં કર્માણિ લિંપંતિ ન મે કર્મફલે સ્પૃહા |
ઇતિ માં યોઽભિજાનાતિ કર્મભિર્ન સ બધ્યતે ‖ 14 ‖
એવં જ્ઞાત્વા કૃતં કર્મ પૂર્વૈરપિ મુમુક્ષુભિઃ |
કુરુ કર્મૈવ તસ્માત્ત્વં પૂર્વૈઃ પૂર્વતરં કૃતમ્ ‖ 15 ‖
કિં કર્મ કિમકર્મેતિ કવયોઽપ્યત્ર મોહિતાઃ |
તત્તે કર્મ પ્રવક્ષ્યામિ યજ્જ્ઞાત્વા મોક્ષ્યસેઽશુભાત્ ‖ 16 ‖
કર્મણો હ્યપિ બોદ્ધવ્યં બોદ્ધવ્યં ચ વિકર્મણઃ |
અકર્મણશ્ચ બોદ્ધવ્યં ગહના કર્મણો ગતિઃ ‖ 17 ‖
કર્મણ્યકર્મ યઃ પશ્યેદકર્મણિ ચ કર્મ યઃ |
સ બુદ્ધિમાન્મનુષ્યેષુ સ યુક્તઃ કૃત્સ્નકર્મકૃત્ ‖ 18 ‖
યસ્ય સર્વે સમારંભાઃ કામસંકલ્પવર્જિતાઃ |
જ્ઞાનાગ્નિદગ્ધકર્માણં તમાહુઃ પંડિતં બુધાઃ ‖ 19 ‖
ત્યક્ત્વા કર્મફલાસંગં નિત્યતૃપ્તો નિરાશ્રયઃ |
કર્મણ્યભિપ્રવૃત્તોઽપિ નૈવ કિંચિત્કરોતિ સઃ ‖ 20 ‖
નિરાશીર્યતચિત્તાત્મા ત્યક્તસર્વપરિગ્રહઃ |
શારીરં કેવલં કર્મ કુર્વન્નાપ્નોતિ કિલ્બિષમ્ ‖ 21 ‖
યદૃચ્છાલાભસંતુષ્ટો દ્વંદ્વાતીતો વિમત્સરઃ |
સમઃ સિદ્ધાવસિદ્ધૌ ચ કૃત્વાપિ ન નિબધ્યતે ‖ 22 ‖
ગતસંગસ્ય મુક્તસ્ય જ્ઞાનાવસ્થિતચેતસઃ |
યજ્ઞાયાચરતઃ કર્મ સમગ્રં પ્રવિલીયતે ‖ 23 ‖
બ્રહ્માર્પણં બ્રહ્મ હવિર્બ્રહ્માગ્નૌ બ્રહ્મણા હુતમ્ |
બ્રહ્મૈવ તેન ગંતવ્યં બ્રહ્મકર્મસમાધિના ‖ 24 ‖
દૈવમેવાપરે યજ્ઞં યોગિનઃ પર્યુપાસતે |
બ્રહ્માગ્નાવપરે યજ્ઞં યજ્ઞેનૈવોપજુહ્વતિ ‖ 25 ‖
શ્રોત્રાદીનીંદ્રિયાણ્યન્યે સંયમાગ્નિષુ જુહ્વતિ |
શબ્દાદીન્વિષયાનન્ય ઇંદ્રિયાગ્નિષુ જુહ્વતિ ‖ 26 ‖
સર્વાણીંદ્રિયકર્માણિ પ્રાણકર્માણિ ચાપરે |
આત્મસંયમયોગાગ્નૌ જુહ્વતિ જ્ઞાનદીપિતે ‖ 27 ‖
દ્રવ્યયજ્ઞાસ્તપોયજ્ઞા યોગયજ્ઞાસ્તથાપરે |
સ્વાધ્યાયજ્ઞાનયજ્ઞાશ્ચ યતયઃ સંશિતવ્રતાઃ ‖ 28 ‖
અપાને જુહ્વતિ પ્રાણં પ્રાણેઽપાનં તથાપરે |
પ્રાણાપાનગતી રુદ્ધ્વા પ્રાણાયામપરાયણાઃ ‖ 29 ‖
અપરે નિયતાહારાઃ પ્રાણાન્પ્રાણેષુ જુહ્વતિ |
સર્વેઽપ્યેતે યજ્ઞવિદો યજ્ઞક્ષપિતકલ્મષાઃ ‖ 30 ‖
યજ્ઞશિષ્ટામૃતભુજો યાંતિ બ્રહ્મ સનાતનમ્ |
નાયં લોકોઽસ્ત્યયજ્ઞસ્ય કુતોઽન્યઃ કુરુસત્તમ ‖ 31 ‖
એવં બહુવિધા યજ્ઞા વિતતા બ્રહ્મણો મુખે |
કર્મજાન્વિદ્ધિ તાન્સર્વાનેવં જ્ઞાત્વા વિમોક્ષ્યસે ‖ 32 ‖
શ્રેયાંદ્રવ્યમયાદ્યજ્ઞાજ્જ્ઞાનયજ્ઞઃ પરંતપ |
સર્વં કર્માખિલં પાર્થ જ્ઞાને પરિસમાપ્યતે ‖ 33 ‖
તદ્વિદ્ધિ પ્રણિપાતેન પરિપ્રશ્નેન સેવયા |
ઉપદેક્ષ્યંતિ તે જ્ઞાનં જ્ઞાનિનસ્તત્ત્વદર્શિનઃ ‖ 34 ‖
યજ્જ્ઞાત્વા ન પુનર્મોહમેવં યાસ્યસિ પાંડવ |
યેન ભૂતાન્યશેષેણ દ્રક્ષ્યસ્યાત્મન્યથો મયિ ‖ 35 ‖
અપિ ચેદસિ પાપેભ્યઃ સર્વેભ્યઃ પાપકૃત્તમઃ |
સર્વં જ્ઞાનપ્લવેનૈવ વૃજિનં સંતરિષ્યસિ ‖ 36 ‖
યથૈધાંસિ સમિદ્ધોઽગ્નિર્ભસ્મસાત્કુરુતેઽર્જુન |
જ્ઞાનાગ્નિઃ સર્વકર્માણિ ભસ્મસાત્કુરુતે તથા ‖ 37 ‖
ન હિ જ્ઞાનેન સદૃશં પવિત્રમિહ વિદ્યતે |
તત્સ્વયં યોગસંસિદ્ધઃ કાલેનાત્મનિ વિંદતિ ‖ 38 ‖
શ્રદ્ધાવાંલ્લભતે જ્ઞાનં તત્પરઃ સંયતેંદ્રિયઃ |
જ્ઞાનં લબ્ધ્વા પરાં શાંતિમચિરેણાધિગચ્છતિ ‖ 39 ‖
અજ્ઞશ્ચાશ્રદ્દધાનશ્ચ સંશયાત્મા વિનશ્યતિ |
નાયં લોકોઽસ્તિ ન પરો ન સુખં સંશયાત્મનઃ ‖ 40 ‖
યોગસંન્યસ્તકર્માણં જ્ઞાનસંછિન્નસંશયમ્ |
આત્મવંતં ન કર્માણિ નિબધ્નંતિ ધનંજય ‖ 41 ‖
તસ્માદજ્ઞાનસંભૂતં હૃત્સ્થં જ્ઞાનાસિનાત્મનઃ |
છિત્ત્વૈનં સંશયં યોગમાતિષ્ઠોત્તિષ્ઠ ભારત ‖ 42 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
જ્ઞાનકર્મસંન્યાસયોગો નામ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ ‖4 ‖