Collection of Spiritual and Devotional Literature in Various Indian Languages
View this in:
| | English | | Devanagari | | Telugu | | Tamil | | Kannada | | Malayalam | | Gujarati | | Oriya | | Bengali | |
શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીત તૃતીયોઽધ્યાયઃ
અથ તૃતીયોઽધ્યાયઃ |
અર્જુન ઉવાચ |
જ્યાયસી ચેત્કર્મણસ્તે મતા બુદ્ધિર્જનાર્દન |
તત્કિં કર્મણિ ઘોરે માં નિયોજયસિ કેશવ ‖ 1 ‖
વ્યામિશ્રેણેવ વાક્યેન બુદ્ધિં મોહયસીવ મે |
તદેકં વદ નિશ્ચિત્ય યેન શ્રેયોઽહમાપ્નુયામ્ ‖ 2 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
લોકેઽસ્મિંદ્વિવિધા નિષ્ઠા પુરા પ્રોક્તા મયાનઘ |
જ્ઞાનયોગેન સાંખ્યાનાં કર્મયોગેન યોગિનામ્ ‖ 3 ‖
ન કર્મણામનારંભાન્નૈષ્કર્મ્યં પુરુષોઽશ્નુતે |
ન ચ સંન્યસનાદેવ સિદ્ધિં સમધિગચ્છતિ ‖ 4 ‖
ન હિ કશ્ચિત્ક્ષણમપિ જાતુ તિષ્ઠત્યકર્મકૃત્ |
કાર્યતે હ્યવશઃ કર્મ સર્વઃ પ્રકૃતિજૈર્ગુણૈઃ ‖ 5 ‖
કર્મેંદ્રિયાણિ સંયમ્ય ય આસ્તે મનસા સ્મરન્ |
ઇંદ્રિયાર્થાન્વિમૂઢાત્મા મિથ્યાચારઃ સ ઉચ્યતે ‖ 6 ‖
યસ્ત્વિંદ્રિયાણિ મનસા નિયમ્યારભતેઽર્જુન |
કર્મેંદ્રિયૈઃ કર્મયોગમસક્તઃ સ વિશિષ્યતે ‖ 7 ‖
નિયતં કુરુ કર્મ ત્વં કર્મ જ્યાયો હ્યકર્મણઃ |
શરીરયાત્રાપિ ચ તે ન પ્રસિદ્ધ્યેદકર્મણઃ ‖ 8 ‖
યજ્ઞાર્થાત્કર્મણોઽન્યત્ર લોકોઽયં કર્મબંધનઃ |
તદર્થં કર્મ કૌંતેય મુક્તસંગઃ સમાચર ‖ 9 ‖
સહયજ્ઞાઃ પ્રજાઃ સૃષ્ટ્વા પુરોવાચ પ્રજાપતિઃ |
અનેન પ્રસવિષ્યધ્વમેષ વોઽસ્ત્વિષ્ટકામધુક્ ‖ 10 ‖
દેવાન્ભાવયતાનેન તે દેવા ભાવયંતુ વઃ |
પરસ્પરં ભાવયંતઃ શ્રેયઃ પરમવાપ્સ્યથ ‖ 11 ‖
ઇષ્ટાન્ભોગાન્હિ વો દેવા દાસ્યંતે યજ્ઞભાવિતાઃ |
તૈર્દત્તાનપ્રદાયૈભ્યો યો ભુંક્તે સ્તેન એવ સઃ ‖ 12 ‖
યજ્ઞશિષ્ટાશિનઃ સંતો મુચ્યંતે સર્વકિલ્બિષૈઃ |
ભુંજતે તે ત્વઘં પાપા યે પચંત્યાત્મકારણાત્ ‖ 13 ‖
અન્નાદ્ભવંતિ ભૂતાનિ પર્જન્યાદન્નસંભવઃ |
યજ્ઞાદ્ભવતિ પર્જન્યો યજ્ઞઃ કર્મસમુદ્ભવઃ ‖ 14 ‖
કર્મ બ્રહ્મોદ્ભવં વિદ્ધિ બ્રહ્માક્ષરસમુદ્ભવમ્ |
તસ્માત્સર્વગતં બ્રહ્મ નિત્યં યજ્ઞે પ્રતિષ્ઠિતમ્ ‖ 15 ‖
એવં પ્રવર્તિતં ચક્રં નાનુવર્તયતીહ યઃ |
અઘાયુરિંદ્રિયારામો મોઘં પાર્થ સ જીવતિ ‖ 16 ‖
યસ્ત્વાત્મરતિરેવ સ્યાદાત્મતૃપ્તશ્ચ માનવઃ |
આત્મન્યેવ ચ સંતુષ્ટસ્તસ્ય કાર્યં ન વિદ્યતે ‖ 17 ‖
નૈવ તસ્ય કૃતેનાર્થો નાકૃતેનેહ કશ્ચન |
ન ચાસ્ય સર્વભૂતેષુ કશ્ચિદર્થવ્યપાશ્રયઃ ‖ 18 ‖
તસ્માદસક્તઃ સતતં કાર્યં કર્મ સમાચર |
અસક્તો હ્યાચરન્કર્મ પરમાપ્નોતિ પૂરુષઃ ‖ 19 ‖
કર્મણૈવ હિ સંસિદ્ધિમાસ્થિતા જનકાદયઃ |
લોકસંગ્રહમેવાપિ સંપશ્યન્કર્તુમર્હસિ ‖ 20 ‖
યદ્યદાચરતિ શ્રેષ્ઠસ્તત્તદેવેતરો જનઃ |
સ યત્પ્રમાણં કુરુતે લોકસ્તદનુવર્તતે ‖ 21 ‖
ન મે પાર્થાસ્તિ કર્તવ્યં ત્રિષુ લોકેષુ કિંચન |
નાનવાપ્તમવાપ્તવ્યં વર્ત એવ ચ કર્મણિ ‖ 22 ‖
યદિ હ્યહં ન વર્તેયં જાતુ કર્મણ્યતંદ્રિતઃ |
મમ વર્ત્માનુવર્તંતે મનુષ્યાઃ પાર્થ સર્વશઃ ‖ 23 ‖
ઉત્સીદેયુરિમે લોકા ન કુર્યાં કર્મ ચેદહમ્ |
સંકરસ્ય ચ કર્તા સ્યામુપહન્યામિમાઃ પ્રજાઃ ‖ 24 ‖
સક્તાઃ કર્મણ્યવિદ્વાંસો યથા કુર્વંતિ ભારત |
કુર્યાદ્વિદ્વાંસ્તથાસક્તશ્ચિકીર્ષુર્લોકસંગ્રહમ્ ‖ 25 ‖
ન બુદ્ધિભેદં જનયેદજ્ઞાનાં કર્મસંગિનામ્ |
જોષયેત્સર્વકર્માણિ વિદ્વાન્યુક્તઃ સમાચરન્ ‖ 26 ‖
પ્રકૃતેઃ ક્રિયમાણાનિ ગુણૈઃ કર્માણિ સર્વશઃ |
અહંકારવિમૂઢાત્મા કર્તાહમિતિ મન્યતે ‖ 27 ‖
તત્ત્વવિત્તુ મહાબાહો ગુણકર્મવિભાગયોઃ |
ગુણા ગુણેષુ વર્તંત ઇતિ મત્વા ન સજ્જતે ‖ 28 ‖
પ્રકૃતેર્ગુણસંમૂઢાઃ સજ્જંતે ગુણકર્મસુ |
તાનકૃત્સ્નવિદો મંદાન્કૃત્સ્નવિન્ન વિચાલયેત્ ‖ 29 ‖
મયિ સર્વાણિ કર્માણિ સંન્યસ્યાધ્યાત્મચેતસા |
નિરાશીર્નિર્મમો ભૂત્વા યુધ્યસ્વ વિગતજ્વરઃ ‖ 30 ‖
યે મે મતમિદં નિત્યમનુતિષ્ઠંતિ માનવાઃ |
શ્રદ્ધાવંતોઽનસૂયંતો મુચ્યંતે તેઽપિ કર્મભિઃ ‖ 31 ‖
યે ત્વેતદભ્યસૂયંતો નાનુતિષ્ઠંતિ મે મતમ્ |
સર્વજ્ઞાનવિમૂઢાંસ્તાન્વિદ્ધિ નષ્ટાનચેતસઃ ‖ 32 ‖
સદૃશં ચેષ્ટતે સ્વસ્યાઃ પ્રકૃતેર્જ્ઞાનવાનપિ |
પ્રકૃતિં યાંતિ ભૂતાનિ નિગ્રહઃ કિં કરિષ્યતિ ‖ 33 ‖
ઇંદ્રિયસ્યેંદ્રિયસ્યાર્થે રાગદ્વેષૌ વ્યવસ્થિતૌ |
તયોર્ન વશમાગચ્છેત્તૌ હ્યસ્ય પરિપંથિનૌ ‖ 34 ‖
શ્રેયાન્સ્વધર્મો વિગુણઃ પરધર્માત્સ્વનુષ્ઠિતાત્ |
સ્વધર્મે નિધનં શ્રેયઃ પરધર્મો ભયાવહઃ ‖ 35 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
અથ કેન પ્રયુક્તોઽયં પાપં ચરતિ પૂરુષઃ |
અનિચ્છન્નપિ વાર્ષ્ણેય બલાદિવ નિયોજિતઃ ‖ 36 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
કામ એષ ક્રોધ એષ રજોગુણસમુદ્ભવઃ |
મહાશનો મહાપાપ્મા વિદ્ધ્યેનમિહ વૈરિણમ્ ‖ 37 ‖
ધૂમેનાવ્રિયતે વહ્નિર્યથાદર્શો મલેન ચ |
યથોલ્બેનાવૃતો ગર્ભસ્તથા તેનેદમાવૃતમ્ ‖ 38 ‖
આવૃતં જ્ઞાનમેતેન જ્ઞાનિનો નિત્યવૈરિણા |
કામરૂપેણ કૌંતેય દુષ્પૂરેણાનલેન ચ ‖ 39 ‖
ઇંદ્રિયાણિ મનો બુદ્ધિરસ્યાધિષ્ઠાનમુચ્યતે |
એતૈર્વિમોહયત્યેષ જ્ઞાનમાવૃત્ય દેહિનમ્ ‖ 40 ‖
તસ્માત્ત્વમિંદ્રિયાણ્યાદૌ નિયમ્ય ભરતર્ષભ |
પાપ્માનં પ્રજહિ હ્યેનં જ્ઞાનવિજ્ઞાનનાશનમ્ ‖ 41 ‖
ઇંદ્રિયાણિ પરાણ્યાહુરિંદ્રિયેભ્યઃ પરં મનઃ |
મનસસ્તુ પરા બુદ્ધિર્યો બુદ્ધેઃ પરતસ્તુ સઃ ‖ 42 ‖
એવં બુદ્ધેઃ પરં બુદ્ધ્વા સંસ્તભ્યાત્માનમાત્મના |
જહિ શત્રું મહાબાહો કામરૂપં દુરાસદમ્ ‖ 43 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
કર્મયોગો નામ તૃતીયોઽધ્યાયઃ ‖3 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
જ્યાયસી ચેત્કર્મણસ્તે મતા બુદ્ધિર્જનાર્દન |
તત્કિં કર્મણિ ઘોરે માં નિયોજયસિ કેશવ ‖ 1 ‖
વ્યામિશ્રેણેવ વાક્યેન બુદ્ધિં મોહયસીવ મે |
તદેકં વદ નિશ્ચિત્ય યેન શ્રેયોઽહમાપ્નુયામ્ ‖ 2 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
લોકેઽસ્મિંદ્વિવિધા નિષ્ઠા પુરા પ્રોક્તા મયાનઘ |
જ્ઞાનયોગેન સાંખ્યાનાં કર્મયોગેન યોગિનામ્ ‖ 3 ‖
ન કર્મણામનારંભાન્નૈષ્કર્મ્યં પુરુષોઽશ્નુતે |
ન ચ સંન્યસનાદેવ સિદ્ધિં સમધિગચ્છતિ ‖ 4 ‖
ન હિ કશ્ચિત્ક્ષણમપિ જાતુ તિષ્ઠત્યકર્મકૃત્ |
કાર્યતે હ્યવશઃ કર્મ સર્વઃ પ્રકૃતિજૈર્ગુણૈઃ ‖ 5 ‖
કર્મેંદ્રિયાણિ સંયમ્ય ય આસ્તે મનસા સ્મરન્ |
ઇંદ્રિયાર્થાન્વિમૂઢાત્મા મિથ્યાચારઃ સ ઉચ્યતે ‖ 6 ‖
યસ્ત્વિંદ્રિયાણિ મનસા નિયમ્યારભતેઽર્જુન |
કર્મેંદ્રિયૈઃ કર્મયોગમસક્તઃ સ વિશિષ્યતે ‖ 7 ‖
નિયતં કુરુ કર્મ ત્વં કર્મ જ્યાયો હ્યકર્મણઃ |
શરીરયાત્રાપિ ચ તે ન પ્રસિદ્ધ્યેદકર્મણઃ ‖ 8 ‖
યજ્ઞાર્થાત્કર્મણોઽન્યત્ર લોકોઽયં કર્મબંધનઃ |
તદર્થં કર્મ કૌંતેય મુક્તસંગઃ સમાચર ‖ 9 ‖
સહયજ્ઞાઃ પ્રજાઃ સૃષ્ટ્વા પુરોવાચ પ્રજાપતિઃ |
અનેન પ્રસવિષ્યધ્વમેષ વોઽસ્ત્વિષ્ટકામધુક્ ‖ 10 ‖
દેવાન્ભાવયતાનેન તે દેવા ભાવયંતુ વઃ |
પરસ્પરં ભાવયંતઃ શ્રેયઃ પરમવાપ્સ્યથ ‖ 11 ‖
ઇષ્ટાન્ભોગાન્હિ વો દેવા દાસ્યંતે યજ્ઞભાવિતાઃ |
તૈર્દત્તાનપ્રદાયૈભ્યો યો ભુંક્તે સ્તેન એવ સઃ ‖ 12 ‖
યજ્ઞશિષ્ટાશિનઃ સંતો મુચ્યંતે સર્વકિલ્બિષૈઃ |
ભુંજતે તે ત્વઘં પાપા યે પચંત્યાત્મકારણાત્ ‖ 13 ‖
અન્નાદ્ભવંતિ ભૂતાનિ પર્જન્યાદન્નસંભવઃ |
યજ્ઞાદ્ભવતિ પર્જન્યો યજ્ઞઃ કર્મસમુદ્ભવઃ ‖ 14 ‖
કર્મ બ્રહ્મોદ્ભવં વિદ્ધિ બ્રહ્માક્ષરસમુદ્ભવમ્ |
તસ્માત્સર્વગતં બ્રહ્મ નિત્યં યજ્ઞે પ્રતિષ્ઠિતમ્ ‖ 15 ‖
એવં પ્રવર્તિતં ચક્રં નાનુવર્તયતીહ યઃ |
અઘાયુરિંદ્રિયારામો મોઘં પાર્થ સ જીવતિ ‖ 16 ‖
યસ્ત્વાત્મરતિરેવ સ્યાદાત્મતૃપ્તશ્ચ માનવઃ |
આત્મન્યેવ ચ સંતુષ્ટસ્તસ્ય કાર્યં ન વિદ્યતે ‖ 17 ‖
નૈવ તસ્ય કૃતેનાર્થો નાકૃતેનેહ કશ્ચન |
ન ચાસ્ય સર્વભૂતેષુ કશ્ચિદર્થવ્યપાશ્રયઃ ‖ 18 ‖
તસ્માદસક્તઃ સતતં કાર્યં કર્મ સમાચર |
અસક્તો હ્યાચરન્કર્મ પરમાપ્નોતિ પૂરુષઃ ‖ 19 ‖
કર્મણૈવ હિ સંસિદ્ધિમાસ્થિતા જનકાદયઃ |
લોકસંગ્રહમેવાપિ સંપશ્યન્કર્તુમર્હસિ ‖ 20 ‖
યદ્યદાચરતિ શ્રેષ્ઠસ્તત્તદેવેતરો જનઃ |
સ યત્પ્રમાણં કુરુતે લોકસ્તદનુવર્તતે ‖ 21 ‖
ન મે પાર્થાસ્તિ કર્તવ્યં ત્રિષુ લોકેષુ કિંચન |
નાનવાપ્તમવાપ્તવ્યં વર્ત એવ ચ કર્મણિ ‖ 22 ‖
યદિ હ્યહં ન વર્તેયં જાતુ કર્મણ્યતંદ્રિતઃ |
મમ વર્ત્માનુવર્તંતે મનુષ્યાઃ પાર્થ સર્વશઃ ‖ 23 ‖
ઉત્સીદેયુરિમે લોકા ન કુર્યાં કર્મ ચેદહમ્ |
સંકરસ્ય ચ કર્તા સ્યામુપહન્યામિમાઃ પ્રજાઃ ‖ 24 ‖
સક્તાઃ કર્મણ્યવિદ્વાંસો યથા કુર્વંતિ ભારત |
કુર્યાદ્વિદ્વાંસ્તથાસક્તશ્ચિકીર્ષુર્લોકસંગ્રહમ્ ‖ 25 ‖
ન બુદ્ધિભેદં જનયેદજ્ઞાનાં કર્મસંગિનામ્ |
જોષયેત્સર્વકર્માણિ વિદ્વાન્યુક્તઃ સમાચરન્ ‖ 26 ‖
પ્રકૃતેઃ ક્રિયમાણાનિ ગુણૈઃ કર્માણિ સર્વશઃ |
અહંકારવિમૂઢાત્મા કર્તાહમિતિ મન્યતે ‖ 27 ‖
તત્ત્વવિત્તુ મહાબાહો ગુણકર્મવિભાગયોઃ |
ગુણા ગુણેષુ વર્તંત ઇતિ મત્વા ન સજ્જતે ‖ 28 ‖
પ્રકૃતેર્ગુણસંમૂઢાઃ સજ્જંતે ગુણકર્મસુ |
તાનકૃત્સ્નવિદો મંદાન્કૃત્સ્નવિન્ન વિચાલયેત્ ‖ 29 ‖
મયિ સર્વાણિ કર્માણિ સંન્યસ્યાધ્યાત્મચેતસા |
નિરાશીર્નિર્મમો ભૂત્વા યુધ્યસ્વ વિગતજ્વરઃ ‖ 30 ‖
યે મે મતમિદં નિત્યમનુતિષ્ઠંતિ માનવાઃ |
શ્રદ્ધાવંતોઽનસૂયંતો મુચ્યંતે તેઽપિ કર્મભિઃ ‖ 31 ‖
યે ત્વેતદભ્યસૂયંતો નાનુતિષ્ઠંતિ મે મતમ્ |
સર્વજ્ઞાનવિમૂઢાંસ્તાન્વિદ્ધિ નષ્ટાનચેતસઃ ‖ 32 ‖
સદૃશં ચેષ્ટતે સ્વસ્યાઃ પ્રકૃતેર્જ્ઞાનવાનપિ |
પ્રકૃતિં યાંતિ ભૂતાનિ નિગ્રહઃ કિં કરિષ્યતિ ‖ 33 ‖
ઇંદ્રિયસ્યેંદ્રિયસ્યાર્થે રાગદ્વેષૌ વ્યવસ્થિતૌ |
તયોર્ન વશમાગચ્છેત્તૌ હ્યસ્ય પરિપંથિનૌ ‖ 34 ‖
શ્રેયાન્સ્વધર્મો વિગુણઃ પરધર્માત્સ્વનુષ્ઠિતાત્ |
સ્વધર્મે નિધનં શ્રેયઃ પરધર્મો ભયાવહઃ ‖ 35 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
અથ કેન પ્રયુક્તોઽયં પાપં ચરતિ પૂરુષઃ |
અનિચ્છન્નપિ વાર્ષ્ણેય બલાદિવ નિયોજિતઃ ‖ 36 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
કામ એષ ક્રોધ એષ રજોગુણસમુદ્ભવઃ |
મહાશનો મહાપાપ્મા વિદ્ધ્યેનમિહ વૈરિણમ્ ‖ 37 ‖
ધૂમેનાવ્રિયતે વહ્નિર્યથાદર્શો મલેન ચ |
યથોલ્બેનાવૃતો ગર્ભસ્તથા તેનેદમાવૃતમ્ ‖ 38 ‖
આવૃતં જ્ઞાનમેતેન જ્ઞાનિનો નિત્યવૈરિણા |
કામરૂપેણ કૌંતેય દુષ્પૂરેણાનલેન ચ ‖ 39 ‖
ઇંદ્રિયાણિ મનો બુદ્ધિરસ્યાધિષ્ઠાનમુચ્યતે |
એતૈર્વિમોહયત્યેષ જ્ઞાનમાવૃત્ય દેહિનમ્ ‖ 40 ‖
તસ્માત્ત્વમિંદ્રિયાણ્યાદૌ નિયમ્ય ભરતર્ષભ |
પાપ્માનં પ્રજહિ હ્યેનં જ્ઞાનવિજ્ઞાનનાશનમ્ ‖ 41 ‖
ઇંદ્રિયાણિ પરાણ્યાહુરિંદ્રિયેભ્યઃ પરં મનઃ |
મનસસ્તુ પરા બુદ્ધિર્યો બુદ્ધેઃ પરતસ્તુ સઃ ‖ 42 ‖
એવં બુદ્ધેઃ પરં બુદ્ધ્વા સંસ્તભ્યાત્માનમાત્મના |
જહિ શત્રું મહાબાહો કામરૂપં દુરાસદમ્ ‖ 43 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
કર્મયોગો નામ તૃતીયોઽધ્યાયઃ ‖3 ‖