Collection of Spiritual and Devotional Literature in Various Indian Languages
View this in:
| | English | | Devanagari | | Telugu | | Tamil | | Kannada | | Malayalam | | Gujarati | | Oriya | | Bengali | |
શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીત ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ
અથ ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ |
શ્રીભગવાનુવાચ |
પરં ભૂયઃ પ્રવક્ષ્યામિ જ્ઞાનાનાં જ્ઞાનમુત્તમમ્ |
યજ્જ્ઞાત્વા મુનયઃ સર્વે પરાં સિદ્ધિમિતો ગતાઃ ‖ 1 ‖
ઇદં જ્ઞાનમુપાશ્રિત્ય મમ સાધર્મ્યમાગતાઃ |
સર્ગેઽપિ નોપજાયંતે પ્રલયે ન વ્યથંતિ ચ ‖ 2 ‖
મમ યોનિર્મહદ્બ્રહ્મ તસ્મિન્ગર્ભં દધામ્યહમ્ |
સંભવઃ સર્વભૂતાનાં તતો ભવતિ ભારત ‖ 3 ‖
સર્વયોનિષુ કૌંતેય મૂર્તયઃ સંભવંતિ યાઃ |
તાસાં બ્રહ્મ મહદ્યોનિરહં બીજપ્રદઃ પિતા ‖ 4 ‖
સત્ત્વં રજસ્તમ ઇતિ ગુણાઃ પ્રકૃતિસંભવાઃ |
નિબધ્નંતિ મહાબાહો દેહે દેહિનમવ્યયમ્ ‖ 5 ‖
તત્ર સત્ત્વં નિર્મલત્વાત્પ્રકાશકમનામયમ્ |
સુખસંગેન બધ્નાતિ જ્ઞાનસંગેન ચાનઘ ‖ 6 ‖
રજો રાગાત્મકં વિદ્ધિ તૃષ્ણાસંગસમુદ્ભવમ્ |
તન્નિબધ્નાતિ કૌંતેય કર્મસંગેન દેહિનમ્ ‖ 7 ‖
તમસ્ત્વજ્ઞાનજં વિદ્ધિ મોહનં સર્વદેહિનામ્ |
પ્રમાદાલસ્યનિદ્રાભિસ્તન્નિબધ્નાતિ ભારત ‖ 8 ‖
સત્ત્વં સુખે સંજયતિ રજઃ કર્મણિ ભારત |
જ્ઞાનમાવૃત્ય તુ તમઃ પ્રમાદે સંજયત્યુત ‖ 9 ‖
રજસ્તમશ્ચાભિભૂય સત્ત્વં ભવતિ ભારત |
રજઃ સત્ત્વં તમશ્ચૈવ તમઃ સત્ત્વં રજસ્તથા ‖ 10 ‖
સર્વદ્વારેષુ દેહેઽસ્મિન્પ્રકાશ ઉપજાયતે |
જ્ઞાનં યદા તદા વિદ્યાદ્વિવૃદ્ધં સત્ત્વમિત્યુત ‖ 11 ‖
લોભઃ પ્રવૃત્તિરારંભઃ કર્મણામશમઃ સ્પૃહા |
રજસ્યેતાનિ જાયંતે વિવૃદ્ધે ભરતર્ષભ ‖ 12 ‖
અપ્રકાશોઽપ્રવૃત્તિશ્ચ પ્રમાદો મોહ એવ ચ |
તમસ્યેતાનિ જાયંતે વિવૃદ્ધે કુરુનંદન ‖ 13 ‖
યદા સત્ત્વે પ્રવૃદ્ધે તુ પ્રલયં યાતિ દેહભૃત્ |
તદોત્તમવિદાં લોકાનમલાન્પ્રતિપદ્યતે ‖ 14 ‖
રજસિ પ્રલયં ગત્વા કર્મસંગિષુ જાયતે |
તથા પ્રલીનસ્તમસિ મૂઢયોનિષુ જાયતે ‖ 15 ‖
કર્મણઃ સુકૃતસ્યાહુઃ સાત્ત્વિકં નિર્મલં ફલમ્ |
રજસસ્તુ ફલં દુઃખમજ્ઞાનં તમસઃ ફલમ્ ‖ 16 ‖
સત્ત્વાત્સંજાયતે જ્ઞાનં રજસો લોભ એવ ચ |
પ્રમાદમોહૌ તમસો ભવતોઽજ્ઞાનમેવ ચ ‖ 17 ‖
ઊર્ધ્વં ગચ્છંતિ સત્ત્વસ્થા મધ્યે તિષ્ઠંતિ રાજસાઃ |
જઘન્યગુણવૃત્તિસ્થા અધો ગચ્છંતિ તામસાઃ ‖ 18 ‖
નાન્યં ગુણેભ્યઃ કર્તારં યદા દ્રષ્ટાનુપશ્યતિ |
ગુણેભ્યશ્ચ પરં વેત્તિ મદ્ભાવં સોઽધિગચ્છતિ ‖ 19 ‖
ગુણાનેતાનતીત્ય ત્રીંદેહી દેહસમુદ્ભવાન્ |
જન્મમૃત્યુજરાદુઃખૈર્વિમુક્તોઽમૃતમશ્નુતે ‖ 20 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
કૈર્લિંગૈસ્ત્રીન્ગુણાનેતાનતીતો ભવતિ પ્રભો |
કિમાચારઃ કથં ચૈતાંસ્ત્રીન્ગુણાનતિવર્તતે ‖ 21 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
પ્રકાશં ચ પ્રવૃત્તિં ચ મોહમેવ ચ પાંડવ |
ત દ્વેષ્ટિ સંપ્રવૃત્તાનિ ન નિવૃત્તાનિ કાંક્ષતિ ‖ 22 ‖
ઉદાસીનવદાસીનો ગુણૈર્યો ન વિચાલ્યતે |
ગુણા વર્તંત ઇત્યેવ યોઽવતિષ્ઠતિ નેંગતે ‖ 23 ‖
સમદુઃખસુખઃ સ્વસ્થઃ સમલોષ્ટાશ્મકાંચનઃ |
તુલ્યપ્રિયાપ્રિયો ધીરસ્તુલ્યનિંદાત્મસંસ્તુતિઃ ‖ 24 ‖
માનાપમાનયોસ્તુલ્યસ્તુલ્યો મિત્રારિપક્ષયોઃ |
સર્વારંભપરિત્યાગી ગુણાતીતઃ સ ઉચ્યતે ‖ 25 ‖
માં ચ યોઽવ્યભિચારેણ ભક્તિયોગેન સેવતે |
સ ગુણાન્સમતીત્યૈતાન્બ્રહ્મભૂયાય કલ્પતે ‖ 26 ‖
બ્રહ્મણો હિ પ્રતિષ્ઠાહમમૃતસ્યાવ્યયસ્ય ચ |
શાશ્વતસ્ય ચ ધર્મસ્ય સુખસ્યૈકાંતિકસ્ય ચ ‖ 27 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
ગુણત્રયવિભાગયોગો નામ ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ ‖14 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
પરં ભૂયઃ પ્રવક્ષ્યામિ જ્ઞાનાનાં જ્ઞાનમુત્તમમ્ |
યજ્જ્ઞાત્વા મુનયઃ સર્વે પરાં સિદ્ધિમિતો ગતાઃ ‖ 1 ‖
ઇદં જ્ઞાનમુપાશ્રિત્ય મમ સાધર્મ્યમાગતાઃ |
સર્ગેઽપિ નોપજાયંતે પ્રલયે ન વ્યથંતિ ચ ‖ 2 ‖
મમ યોનિર્મહદ્બ્રહ્મ તસ્મિન્ગર્ભં દધામ્યહમ્ |
સંભવઃ સર્વભૂતાનાં તતો ભવતિ ભારત ‖ 3 ‖
સર્વયોનિષુ કૌંતેય મૂર્તયઃ સંભવંતિ યાઃ |
તાસાં બ્રહ્મ મહદ્યોનિરહં બીજપ્રદઃ પિતા ‖ 4 ‖
સત્ત્વં રજસ્તમ ઇતિ ગુણાઃ પ્રકૃતિસંભવાઃ |
નિબધ્નંતિ મહાબાહો દેહે દેહિનમવ્યયમ્ ‖ 5 ‖
તત્ર સત્ત્વં નિર્મલત્વાત્પ્રકાશકમનામયમ્ |
સુખસંગેન બધ્નાતિ જ્ઞાનસંગેન ચાનઘ ‖ 6 ‖
રજો રાગાત્મકં વિદ્ધિ તૃષ્ણાસંગસમુદ્ભવમ્ |
તન્નિબધ્નાતિ કૌંતેય કર્મસંગેન દેહિનમ્ ‖ 7 ‖
તમસ્ત્વજ્ઞાનજં વિદ્ધિ મોહનં સર્વદેહિનામ્ |
પ્રમાદાલસ્યનિદ્રાભિસ્તન્નિબધ્નાતિ ભારત ‖ 8 ‖
સત્ત્વં સુખે સંજયતિ રજઃ કર્મણિ ભારત |
જ્ઞાનમાવૃત્ય તુ તમઃ પ્રમાદે સંજયત્યુત ‖ 9 ‖
રજસ્તમશ્ચાભિભૂય સત્ત્વં ભવતિ ભારત |
રજઃ સત્ત્વં તમશ્ચૈવ તમઃ સત્ત્વં રજસ્તથા ‖ 10 ‖
સર્વદ્વારેષુ દેહેઽસ્મિન્પ્રકાશ ઉપજાયતે |
જ્ઞાનં યદા તદા વિદ્યાદ્વિવૃદ્ધં સત્ત્વમિત્યુત ‖ 11 ‖
લોભઃ પ્રવૃત્તિરારંભઃ કર્મણામશમઃ સ્પૃહા |
રજસ્યેતાનિ જાયંતે વિવૃદ્ધે ભરતર્ષભ ‖ 12 ‖
અપ્રકાશોઽપ્રવૃત્તિશ્ચ પ્રમાદો મોહ એવ ચ |
તમસ્યેતાનિ જાયંતે વિવૃદ્ધે કુરુનંદન ‖ 13 ‖
યદા સત્ત્વે પ્રવૃદ્ધે તુ પ્રલયં યાતિ દેહભૃત્ |
તદોત્તમવિદાં લોકાનમલાન્પ્રતિપદ્યતે ‖ 14 ‖
રજસિ પ્રલયં ગત્વા કર્મસંગિષુ જાયતે |
તથા પ્રલીનસ્તમસિ મૂઢયોનિષુ જાયતે ‖ 15 ‖
કર્મણઃ સુકૃતસ્યાહુઃ સાત્ત્વિકં નિર્મલં ફલમ્ |
રજસસ્તુ ફલં દુઃખમજ્ઞાનં તમસઃ ફલમ્ ‖ 16 ‖
સત્ત્વાત્સંજાયતે જ્ઞાનં રજસો લોભ એવ ચ |
પ્રમાદમોહૌ તમસો ભવતોઽજ્ઞાનમેવ ચ ‖ 17 ‖
ઊર્ધ્વં ગચ્છંતિ સત્ત્વસ્થા મધ્યે તિષ્ઠંતિ રાજસાઃ |
જઘન્યગુણવૃત્તિસ્થા અધો ગચ્છંતિ તામસાઃ ‖ 18 ‖
નાન્યં ગુણેભ્યઃ કર્તારં યદા દ્રષ્ટાનુપશ્યતિ |
ગુણેભ્યશ્ચ પરં વેત્તિ મદ્ભાવં સોઽધિગચ્છતિ ‖ 19 ‖
ગુણાનેતાનતીત્ય ત્રીંદેહી દેહસમુદ્ભવાન્ |
જન્મમૃત્યુજરાદુઃખૈર્વિમુક્તોઽમૃતમશ્નુતે ‖ 20 ‖
અર્જુન ઉવાચ |
કૈર્લિંગૈસ્ત્રીન્ગુણાનેતાનતીતો ભવતિ પ્રભો |
કિમાચારઃ કથં ચૈતાંસ્ત્રીન્ગુણાનતિવર્તતે ‖ 21 ‖
શ્રીભગવાનુવાચ |
પ્રકાશં ચ પ્રવૃત્તિં ચ મોહમેવ ચ પાંડવ |
ત દ્વેષ્ટિ સંપ્રવૃત્તાનિ ન નિવૃત્તાનિ કાંક્ષતિ ‖ 22 ‖
ઉદાસીનવદાસીનો ગુણૈર્યો ન વિચાલ્યતે |
ગુણા વર્તંત ઇત્યેવ યોઽવતિષ્ઠતિ નેંગતે ‖ 23 ‖
સમદુઃખસુખઃ સ્વસ્થઃ સમલોષ્ટાશ્મકાંચનઃ |
તુલ્યપ્રિયાપ્રિયો ધીરસ્તુલ્યનિંદાત્મસંસ્તુતિઃ ‖ 24 ‖
માનાપમાનયોસ્તુલ્યસ્તુલ્યો મિત્રારિપક્ષયોઃ |
સર્વારંભપરિત્યાગી ગુણાતીતઃ સ ઉચ્યતે ‖ 25 ‖
માં ચ યોઽવ્યભિચારેણ ભક્તિયોગેન સેવતે |
સ ગુણાન્સમતીત્યૈતાન્બ્રહ્મભૂયાય કલ્પતે ‖ 26 ‖
બ્રહ્મણો હિ પ્રતિષ્ઠાહમમૃતસ્યાવ્યયસ્ય ચ |
શાશ્વતસ્ય ચ ધર્મસ્ય સુખસ્યૈકાંતિકસ્ય ચ ‖ 27 ‖
ઓં તત્સદિતિ શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાસૂપનિષત્સુ બ્રહ્મવિદ્યાયાં યોગશાસ્ત્રે શ્રીકૃષ્ણાર્જુનસંવાદે
ગુણત્રયવિભાગયોગો નામ ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ ‖14 ‖