PDF, Large PDF, Multimedia, Meaning
View this in:
| English | Devanagari | Telugu | Tamil | Kannada | Malayalam | Gujarati | Oriya | Bengali |

સૌંદર્ય લહરી

પ્રથમ ભાગઃ - આનંદ લહરિ

ભુમૌસ્ખલિત પાદાનામ્ ભૂમિરેવા વલંબનમ્ |
ત્વયી જાતા પરાધાનામ્ ત્વમેવ શરણમ્ શિવે ‖

શિવઃ શક્ત્યા યુક્તો યદિ ભવતિ શક્તઃ પ્રભવિતું
ન ચેદેવં દેવો ન ખલુ કુશલઃ સ્પંદિતુમપિ|
અતસ્ત્વામ્ આરાધ્યાં હરિ-હર-વિરિન્ચાદિભિ રપિ
પ્રણંતું સ્તોતું વા કથ-મક્ર્ત પુણ્યઃ પ્રભવતિ‖ 1 ‖

તનીયાંસું પાંસું તવ ચરણ પંકેરુહ-ભવં
વિરિંચિઃ સંચિન્વન્ વિરચયતિ લોકા-નવિકલમ્ |
વહત્યેનં શૌરિઃ કથમપિ સહસ્રેણ શિરસાં
હરઃ સંક્ષુદ્-યૈનં ભજતિ ભસિતોદ્ધૂળ નવિધિમ્‖ 2 ‖

અવિદ્યાના-મંત-સ્તિમિર-મિહિર દ્વીપનગરી
જડાનાં ચૈતન્ય-સ્તબક મકરંદ શ્રુતિઝરી |
દરિદ્રાણાં ચિંતામણિ ગુણનિકા જન્મજલધૌ
નિમગ્નાનાં દંષ્ટ્રા મુરરિપુ વરાહસ્ય ભવતિ‖ 3 ‖

ત્વદન્યઃ પાણિભયા-મભયવરદો દૈવતગણઃ
ત્વમેકા નૈવાસિ પ્રકટિત-વરભીત્યભિનયા |
ભયાત્ ત્રાતું દાતું ફલમપિ ચ વાંછાસમધિકં
શરણ્યે લોકાનાં તવ હિ ચરણાવેવ નિપુણૌ ‖ 4 ‖

હરિસ્ત્વામારધ્ય પ્રણત-જન-સૌભાગ્ય-જનનીં
પુરા નારી ભૂત્વા પુરરિપુમપિ ક્ષોભ મનયત્ |
સ્મરોઽપિ ત્વાં નત્વા રતિનયન-લેહ્યેન વપુષા
મુનીનામપ્યંતઃ પ્રભવતિ હિ મોહાય મહતામ્ ‖ 5 ‖

ધનુઃ પૌષ્પં મૌર્વી મધુકરમયી પંચ વિશિખાઃ
વસંતઃ સામંતો મલયમરુ-દાયોધન-રથઃ |
તથાપ્યેકઃ સર્વં હિમગિરિસુતે કામપિ કૃપાં
અપાંગાત્તે લબ્ધ્વા જગદિદ-મનંગો વિજયતે ‖ 6 ‖

ક્વણત્કાંચી-દામા કરિ કલભ કુંભ-સ્તનનતા
પરિક્ષીણા મધ્યે પરિણત શરચ્ચંદ્ર-વદના |
ધનુર્બાણાન્ પાશં સૃણિમપિ દધાના કરતલૈઃ
પુરસ્તા દાસ્તાં નઃ પુરમથિતુ રાહો-પુરુષિકા ‖ 7 ‖

સુધાસિંધોર્મધ્યે સુરવિટ-પિવાટી-પરિવૃતે
મણિદ્વીપે નીપો-પવનવતિ ચિંતામણિ ગૃહે |
શિવકારે મંચે પરમશિવ-પર્યંક નિલયામ્
ભજંતિ ત્વાં ધન્યાઃ કતિચન ચિદાનંદ-લહરીમ્ ‖ 8 ‖

મહીં મૂલાધારે કમપિ મણિપૂરે હુતવહં
સ્થિતં સ્વધિષ્ટાને હૃદિ મરુત-માકાશ-મુપરિ |
મનોઽપિ ભ્રૂમધ્યે સકલમપિ ભિત્વા કુલપથં
સહસ્રારે પદ્મે સ હરહસિ પત્યા વિહરસે ‖ 9 ‖

સુધાધારાસારૈ-શ્ચરણયુગલાંત-ર્વિગલિતૈઃ
પ્રપંચં સિન્ઞંતી પુનરપિ રસામ્નાય-મહસઃ|
અવાપ્ય સ્વાં ભૂમિં ભુજગનિભ-મધ્યુષ્ટ-વલયં
સ્વમાત્માનં કૃત્વા સ્વપિષિ કુલકુંડે કુહરિણિ ‖ 10 ‖

ચતુર્ભિઃ શ્રીકંઠૈઃ શિવયુવતિભિઃ પંચભિપિ
પ્રભિન્નાભિઃ શંભોર્નવભિરપિ મૂલપ્રકૃતિભિઃ |
ચતુશ્ચત્વારિંશદ્-વસુદલ-કલાશ્ચ્-ત્રિવલય-
ત્રિરેખભિઃ સાર્ધં તવ શરણકોણાઃ પરિણતાઃ ‖ 11 ‖

ત્વદીયં સૌંદર્યં તુહિનગિરિકન્યે તુલયિતું
કવીંદ્રાઃ કલ્પંતે કથમપિ વિરિંચિ-પ્રભૃતયઃ |
યદાલોકૌત્સુક્યા-દમરલલના યાંતિ મનસા
તપોભિર્દુષ્પ્રાપામપિ ગિરિશ-સાયુજ્ય-પદવીમ્ ‖ 12 ‖

નરં વર્ષીયાંસં નયનવિરસં નર્મસુ જડં
તવાપાંગાલોકે પતિત-મનુધાવંતિ શતશઃ |
ગલદ્વેણીબંધાઃ કુચકલશ-વિસ્ત્રિસ્ત-સિચયા
હટાત્ ત્રુટ્યત્કાઞ્યો વિગલિત-દુકૂલા યુવતયઃ ‖ 13 ‖

ક્ષિતૌ ષટ્પંચાશદ્-દ્વિસમધિક-પંચાશ-દુદકે
હુતશે દ્વાષષ્ટિ-શ્ચતુરધિક-પંચાશ-દનિલે |
દિવિ દ્વિઃ ષટ્ ત્રિંશન્ મનસિ ચ ચતુઃષષ્ટિરિતિ યે
મયૂખા-સ્તેષા-મપ્યુપરિ તવ પાદાંબુજ-યુગમ્ ‖ 14 ‖

શરજ્જ્યોત્સ્ના શુદ્ધાં શશિયુત-જટાજૂટ-મકુટાં
વર-ત્રાસ-ત્રાણ-સ્ફટિકઘુટિકા-પુસ્તક-કરામ્ |
સકૃન્ન ત્વા નત્વા કથમિવ સતાં સન્નિદધતે
મધુ-ક્ષીર-દ્રાક્ષા-મધુરિમ-ધુરીણાઃ ફણિતયઃ ‖ 15 ‖

કવીંદ્રાણાં ચેતઃ કમલવન-બાલાતપ-રુચિં
ભજંતે યે સંતઃ કતિચિદરુણામેવ ભવતીમ્ |
વિરિંચિ-પ્રેયસ્યા-સ્તરુણતર-શ્રૃંગર લહરી-
ગભીરાભિ-ર્વાગ્ભિઃ ર્વિદધતિ સતાં રંજનમમી ‖ 16 ‖

સવિત્રીભિ-ર્વાચાં ચશિ-મણિ શિલા-ભંગ રુચિભિ-
ર્વશિન્યદ્યાભિ-સ્ત્વાં સહ જનનિ સંચિંતયતિ યઃ |
સ કર્તા કાવ્યાનાં ભવતિ મહતાં ભંગિરુચિભિ-
ર્વચોભિ-ર્વાગ્દેવી-વદન-કમલામોદ મધુરૈઃ ‖ 17 ‖

તનુચ્છાયાભિસ્તે તરુણ-તરણિ-શ્રીસરણિભિ-
ર્દિવં સર્વા-મુર્વી-મરુણિમનિ મગ્નાં સ્મરતિ યઃ |
ભવંત્યસ્ય ત્રસ્ય-દ્વનહરિણ-શાલીન-નયનાઃ
સહોર્વશ્યા વશ્યાઃ કતિ કતિ ન ગીર્વાણ-ગણિકાઃ ‖ 18 ‖

મુખં બિંદું કૃત્વા કુચયુગમધ-સ્તસ્ય તદધો
હરાર્ધં ધ્યાયેદ્યો હરમહિષિ તે મન્મથકલામ્ |
સ સદ્યઃ સંક્ષોભં નયતિ વનિતા ઇત્યતિલઘુ
ત્રિલોકીમપ્યાશુ ભ્રમયતિ રવીંદુ-સ્તનયુગામ્ ‖ 19 ‖

કિરંતી-મંગેભ્યઃ કિરણ-નિકુરુંબમૃતરસં
હૃદિ ત્વા માધત્તે હિમકરશિલા-મૂર્તિમિવ યઃ |
સ સર્પાણાં દર્પં શમયતિ શકુંતધિપ ઇવ
જ્વરપ્લુષ્ટાન્ દૃષ્ટ્યા સુખયતિ સુધાધારસિરયા ‖ 20 ‖

તટિલ્લેખા-તન્વીં તપન શશિ વૈશ્વાનર મયીં
નિષ્ણ્ણાં ષણ્ણામપ્યુપરિ કમલાનાં તવ કલાં |
મહાપદ્માતવ્યાં મૃદિત-મલમાયેન મનસા
મહાંતઃ પશ્યંતો દધતિ પરમાહ્લાદ-લહરીમ્ ‖ 21 ‖

ભવાનિ ત્વં દાસે મયિ વિતર દૃષ્ટિં સકરુણાં
ઇતિ સ્તોતું વાંછન્ કથયતિ ભવાનિ ત્વમિતિ યઃ |
તદૈવ ત્વં તસ્મૈ દિશસિ નિજસાયુજ્ય-પદવીં
મુકુંદ-બ્રમ્હેંદ્ર સ્ફુટ મકુટ નીરાજિતપદામ્ ‖ 22 ‖

ત્વયા હૃત્વા વામં વપુ-રપરિતૃપ્તેન મનસા
શરીરાર્ધં શંભો-રપરમપિ શંકે હૃતમભૂત્ |
યદેતત્ ત્વદ્રૂપં સકલમરુણાભં ત્રિનયનં
કુચાભ્યામાનમ્રં કુટિલ-શશિચૂડાલ-મકુટમ્ ‖ 23 ‖

જગત્સૂતે ધાતા હરિરવતિ રુદ્રઃ ક્ષપયતે
તિરસ્કુર્વ-ન્નેતત્ સ્વમપિ વપુ-રીશ-સ્તિરયતિ |
સદા પૂર્વઃ સર્વં તદિદ મનુગૃહ્ણાતિ ચ શિવ-
સ્તવાજ્ઞા મલંબ્ય ક્ષણચલિતયો ર્ભ્રૂલતિકયોઃ ‖ 24 ‖

ત્રયાણાં દેવાનાં ત્રિગુણ-જનિતાનાં તવ શિવે
ભવેત્ પૂજા પૂજા તવ ચરણયો-ર્યા વિરચિતા |
તથા હિ ત્વત્પાદોદ્વહન-મણિપીઠસ્ય નિકટે
સ્થિતા હ્યેતે-શશ્વન્મુકુલિત કરોત્તંસ-મકુટાઃ ‖ 25 ‖

વિરિંચિઃ પંચત્વં વ્રજતિ હરિરાપ્નોતિ વિરતિં
વિનાશં કીનાશો ભજતિ ધનદો યાતિ નિધનમ્ |
વિતંદ્રી માહેંદ્રી-વિતતિરપિ સંમીલિત-દૃશા
મહાસંહારેઽસ્મિન્ વિહરતિ સતિ ત્વત્પતિ રસૌ ‖ 26 ‖

જપો જલ્પઃ શિલ્પં સકલમપિ મુદ્રાવિરચના
ગતિઃ પ્રાદક્ષિણ્ય-ક્રમણ-મશનાદ્યા હુતિ-વિધિઃ |
પ્રણામઃ સંવેશઃ સુખમખિલ-માત્માર્પણ-દૃશા
સપર્યા પર્યાય-સ્તવ ભવતુ યન્મે વિલસિતમ્ ‖ 27 ‖

સુધામપ્યાસ્વાદ્ય પ્રતિ-ભય-જરમૃત્યુ-હરિણીં
વિપદ્યંતે વિશ્વે વિધિ-શતમખાદ્યા દિવિષદઃ |
કરાલં યત્ ક્ષ્વેલં કબલિતવતઃ કાલકલના
ન શંભોસ્તન્મૂલં તવ જનનિ તાટંક મહિમા ‖ 28 ‖

કિરીટં વૈરિંચં પરિહર પુરઃ કૈટભભિદઃ
કઠોરે કોઠીરે સ્કલસિ જહિ જંભારિ-મકુટમ્ |
પ્રણમ્રેષ્વેતેષુ પ્રસભ-મુપયાતસ્ય ભવનં
ભવસ્યભ્યુત્થાને તવ પરિજનોક્તિ-ર્વિજયતે ‖ 29 ‖

સ્વદેહોદ્ભૂતાભિ-ર્ઘૃણિભિ-રણિમાદ્યાભિ-રભિતો
નિષેવ્યે નિત્યે ત્વા મહમિતિ સદા ભાવયતિ યઃ |
કિમાશ્ચર્યં તસ્ય ત્રિનયન-સમૃદ્ધિં તૃણયતો
મહાસંવર્તાગ્નિ-ર્વિરચયતિ નીરાજનવિધિં ‖ 30 ‖

ચતુઃ-ષષ્ટયા તંત્રૈઃ સકલ મતિસંધાય ભુવનં
સ્થિતસ્તત્ત્ત-સિદ્ધિ પ્રસવ પરતંત્રૈઃ પશુપતિઃ |
પુનસ્ત્વ-ન્નિર્બંધા દખિલ-પુરુષાર્થૈક ઘટના-
સ્વતંત્રં તે તંત્રં ક્ષિતિતલ મવાતીતર-દિદમ્ ‖ 31 ‖

શિવઃ શક્તિઃ કામઃ ક્ષિતિ-રથ રવિઃ શીતકિરણઃ
સ્મરો હંસઃ શક્ર-સ્તદનુ ચ પરા-માર-હરયઃ |
અમી હૃલ્લેખાભિ-સ્તિસૃભિ-રવસાનેષુ ઘટિતા
ભજંતે વર્ણાસ્તે તવ જનનિ નામાવયવતામ્ ‖ 32 ‖

સ્મરં યોનિં લક્ષ્મીં ત્રિતય-મિદ-માદૌ તવ મનો
ર્નિધાયૈકે નિત્યે નિરવધિ-મહાભોગ-રસિકાઃ |
ભજંતિ ત્વાં ચિંતામણિ-ગુણનિબદ્ધાક્ષ-વલયાઃ
શિવાગ્નૌ જુહ્વંતઃ સુરભિઘૃત-ધારાહુતિ-શતૈ ‖ 33 ‖

શરીરં ત્વં શંભોઃ શશિ-મિહિર-વક્ષોરુહ-યુગં
તવાત્માનં મન્યે ભગવતિ નવાત્માન-મનઘમ્ |
અતઃ શેષઃ શેષીત્યય-મુભય-સાધારણતયા
સ્થિતઃ સંબંધો વાં સમરસ-પરાનંદ-પરયોઃ ‖ 34 ‖

મનસ્ત્વં વ્યોમ ત્વં મરુદસિ મરુત્સારથિ-રસિ
ત્વમાપ-સ્ત્વં ભૂમિ-સ્ત્વયિ પરિણતાયાં ન હિ પરમ્ |
ત્વમેવ સ્વાત્માનં પરિણ્મયિતું વિશ્વ વપુષા
ચિદાનંદાકારં શિવયુવતિ ભાવેન બિભૃષે ‖ 35 ‖

તવાજ્ઞચક્રસ્થં તપન-શશિ કોટિ-દ્યુતિધરં
પરં શંભુ વંદે પરિમિલિત-પાર્શ્વં પરચિતા |
યમારાધ્યન્ ભક્ત્યા રવિ શશિ શુચીના-મવિષયે
નિરાલોકે ઽલોકે નિવસતિ હિ ભાલોક-ભુવને ‖ 36 ‖

વિશુદ્ધૌ તે શુદ્ધસ્ફતિક વિશદં વ્યોમ-જનકં
શિવં સેવે દેવીમપિ શિવસમાન-વ્યવસિતામ્ |
યયોઃ કાંત્યા યાંત્યાઃ શશિકિરણ્-સારૂપ્યસરણે
વિધૂતાંત-ર્ધ્વાંતા વિલસતિ ચકોરીવ જગતી ‖ 37 ‖

સમુન્મીલત્ સંવિત્કમલ-મકરંદૈક-રસિકં
ભજે હંસદ્વંદ્વં કિમપિ મહતાં માનસચરં |
યદાલાપા-દષ્ટાદશ-ગુણિત-વિદ્યાપરિણતિઃ
યદાદત્તે દોષાદ્ ગુણ-મખિલ-મદ્ભ્યઃ પય ઇવ ‖ 38 ‖

તવ સ્વાધિષ્ઠાને હુતવહ-મધિષ્ઠાય નિરતં
તમીડે સંવર્તં જનનિ મહતીં તાં ચ સમયામ્ |
યદાલોકે લોકાન્ દહતિ મહસિ ક્રોધ-કલિતે
દયાર્દ્રા યા દૃષ્ટિઃ શિશિર-મુપચારં રચયતિ ‖ 39 ‖

તટિત્વંતં શક્ત્યા તિમિર-પરિપંથિ-સ્ફુરણયા
સ્ફુર-ન્ના નરત્નાભરણ-પરિણદ્ધેંદ્ર-ધનુષમ્ |
તવ શ્યામં મેઘં કમપિ મણિપૂરૈક-શરણં
નિષેવે વર્ષંતં-હરમિહિર-તપ્તં ત્રિભુવનમ્ ‖ 40 ‖

તવાધારે મૂલે સહ સમયયા લાસ્યપરયા
નવાત્માન મન્યે નવરસ-મહાતાંડવ-નટમ્ |
ઉભાભ્યા મેતાભ્યા-મુદય-વિધિ મુદ્દિશ્ય દયયા
સનાથાભ્યાં જજ્ઞે જનક જનનીમત્ જગદિદમ્ ‖ 41 ‖

દ્વિતીય ભાગઃ - સૌંદર્ય લહરી

ગતૈ-ર્માણિક્યત્વં ગગનમણિભિઃ સાંદ્રઘટિતં
કિરીટં તે હૈમં હિમગિરિસુતે કીતયતિ યઃ ‖
સ નીડેયચ્છાયા-ચ્છુરણ-શકલં ચંદ્ર-શકલં
ધનુઃ શૌનાસીરં કિમિતિ ન નિબધ્નાતિ ધિષણાં ‖ 42 ‖

ધુનોતુ ધ્વાંતં ન-સ્તુલિત-દલિતેંદીવર-વનં
ઘનસ્નિગ્ધ-શ્લક્ષ્ણં ચિકુર નિકુરુંબં તવ શિવે |
યદીયં સૌરભ્યં સહજ-મુપલબ્ધું સુમનસો
વસંત્યસ્મિન્ મન્યે બલમથન વાટી-વિટપિનામ્ ‖ 43 ‖

તનોતુ ક્ષેમં ન-સ્તવ વદનસૌંદર્યલહરી
પરીવાહસ્રોતઃ-સરણિરિવ સીમંતસરણિઃ|
વહંતી- સિંદૂરં પ્રબલકબરી-ભાર-તિમિર
દ્વિષાં બૃંદૈ-ર્વંદીકૃતમેવ નવીનાર્ક કેરણમ્ ‖ 44 ‖

અરાલૈ સ્વાભાવ્યા-દલિકલભ-સશ્રીભિ રલકૈઃ
પરીતં તે વક્ત્રં પરિહસતિ પંકેરુહરુચિમ્ |
દરસ્મેરે યસ્મિન્ દશનરુચિ કિંજલ્ક-રુચિરે
સુગંધૌ માદ્યંતિ સ્મરદહન ચક્ષુ-ર્મધુલિહઃ ‖ 45 ‖

લલાટં લાવણ્ય દ્યુતિ વિમલ-માભાતિ તવ યત્
દ્વિતીયં તન્મન્યે મકુટઘટિતં ચંદ્રશકલમ્ |
વિપર્યાસ-ન્યાસા દુભયમપિ સંભૂય ચ મિથઃ
સુધાલેપસ્યૂતિઃ પરિણમતિ રાકા-હિમકરઃ ‖ 46 ‖

ભ્રુવૌ ભુગ્ને કિંચિદ્ભુવન-ભય-ભંગવ્યસનિનિ
ત્વદીયે નેત્રાભ્યાં મધુકર-રુચિભ્યાં ધૃતગુણમ્ |
ધનુ ર્મન્યે સવ્યેતરકર ગૃહીતં રતિપતેઃ
પ્રકોષ્ટે મુષ્ટૌ ચ સ્થગયતે નિગૂઢાંતર-મુમે ‖ 47 ‖

અહઃ સૂતે સવ્ય તવ નયન-મર્કાત્મકતયા
ત્રિયામાં વામં તે સૃજતિ રજનીનાયકતયા |
તૃતીયા તે દૃષ્ટિ-ર્દરદલિત-હેમાંબુજ-રુચિઃ
સમાધત્તે સંધ્યાં દિવસર્-નિશયો-રંતરચરીમ્ ‖ 48 ‖

વિશાલા કલ્યાણી સ્ફુતરુચિ-રયોધ્યા કુવલયૈઃ
કૃપાધારાધારા કિમપિ મધુરાઽઽભોગવતિકા |
અવંતી દૃષ્ટિસ્તે બહુનગર-વિસ્તાર-વિજયા
ધ્રુવં તત્તન્નામ-વ્યવહરણ-યોગ્યાવિજયતે ‖ 49 ‖

કવીનાં સંદર્ભ-સ્તબક-મકરંદૈક-રસિકં
કટાક્ષ-વ્યાક્ષેપ-ભ્રમરકલભૌ કર્ણયુગલમ્ |
અમુંચંતૌ દૃષ્ટ્વા તવ નવરસાસ્વાદ-તરલૌ
અસૂયા-સંસર્ગા-દલિકનયનં કિંચિદરુણમ્ ‖ 50 ‖

શિવે શંગારાર્દ્રા તદિતરજને કુત્સનપરા
સરોષા ગંગાયાં ગિરિશચરિતે વિસ્મયવતી |
હરાહિભ્યો ભીતા સરસિરુહ સૌભાગ્ય-જનની
સખીષુ સ્મેરા તે મયિ જનનિ દૃષ્ટિઃ સકરુણા ‖ 51 ‖

ગતે કર્ણાભ્યર્ણં ગરુત ઇવ પક્ષ્માણિ દધતી
પુરાં ભેત્તુ-શ્ચિત્તપ્રશમ-રસ-વિદ્રાવણ ફલે |
ઇમે નેત્રે ગોત્રાધરપતિ-કુલોત્તંસ-કલિકે
તવાકર્ણાકૃષ્ટ સ્મરશર-વિલાસં કલયતઃ‖ 52 ‖

વિભક્ત-ત્રૈવર્ણ્યં વ્યતિકરિત-લીલાંજનતયા
વિભાતિ ત્વન્નેત્ર ત્રિતય મિદ-મીશાનદયિતે |
પુનઃ સ્રષ્ટું દેવાન્ દ્રુહિણ હરિ-રુદ્રાનુપરતાન્
રજઃ સત્વં વેભ્રત્ તમ ઇતિ ગુણાનાં ત્રયમિવ ‖ 53 ‖

પવિત્રીકર્તું નઃ પશુપતિ-પરાધીન-હૃદયે
દયામિત્રૈ ર્નેત્રૈ-રરુણ-ધવલ-શ્યામ રુચિભિઃ |
નદઃ શોણો ગંગા તપનતનયેતિ ધ્રુવમુમ્
ત્રયાણાં તીર્થાના-મુપનયસિ સંભેદ-મનઘમ્ ‖ 54 ‖

નિમેષોન્મેષાભ્યાં પ્રલયમુદયં યાતિ જગતિ
તવેત્યાહુઃ સંતો ધરણિધર-રાજન્યતનયે |
ત્વદુન્મેષાજ્જાતં જગદિદ-મશેષં પ્રલયતઃ
પરેત્રાતું શંંકે પરિહૃત-નિમેષા-સ્તવ દૃશઃ ‖ 55 ‖

તવાપર્ણે કર્ણે જપનયન પૈશુન્ય ચકિતા
નિલીયંતે તોયે નિયત મનિમેષાઃ શફરિકાઃ |
ઇયં ચ શ્રી-ર્બદ્ધચ્છદ\઎મ્દશ્ પુટકવાટં કુવલયં
જહાતિ પ્રત્યૂષે નિશિ ચ વિઘતય્ય પ્રવિશતિ‖ 56 ‖

દૃશા દ્રાઘીયસ્યા દરદલિત નીલોત્પલ રુચા
દવીયાંસં દીનં સ્નપા કૃપયા મામપિ શિવે |
અનેનાયં ધન્યો ભવતિ ન ચ તે હાનિરિયતા
વને વા હર્મ્યે વા સમકર નિપાતો હિમકરઃ ‖ 57 ‖

અરાલં તે પાલીયુગલ-મગરાજન્યતનયે
ન કેષા-માધત્તે કુસુમશર કોદંડ-કુતુકમ્ |
તિરશ્ચીનો યત્ર શ્રવણપથ-મુલ્લ્ઙ્ય્ય વિલસન્
અપાંગ વ્યાસંગો દિશતિ શરસંધાન ધિષણામ્ ‖ 58 ‖

સ્ફુરદ્ગંડાભોગ-પ્રતિફલિત તાટંક યુગલં
ચતુશ્ચક્રં મન્યે તવ મુખમિદં મન્મથરથમ્ |
યમારુહ્ય દ્રુહ્ય ત્યવનિરથ મર્કેંદુચરણં
મહાવીરો મારઃ પ્રમથપતયે સજ્જિતવતે ‖ 59 ‖

સરસ્વત્યાઃ સૂક્તી-રમૃતલહરી કૌશલહરીઃ
પિબ્નત્યાઃ શર્વાણિ શ્રવણ-ચુલુકાભ્યા-મવિરલમ્ |
ચમત્કારઃ-શ્લાઘાચલિત-શિરસઃ કુંડલગણો
ઝણત્કરૈસ્તારૈઃ પ્રતિવચન-માચષ્ટ ઇવ તે ‖ 60 ‖

અસૌ નાસાવંશ-સ્તુહિનગિરિવણ્શ-ધ્વજપટિ
ત્વદીયો નેદીયઃ ફલતુ ફલ-મસ્માકમુચિતમ્ |
વહત્યંતર્મુક્તાઃ શિશિરકર-નિશ્વાસ-ગલિતં
સમૃદ્ધ્યા યત્તાસાં બહિરપિ ચ મુક્તામણિધરઃ ‖ 61 ‖

પ્રકૃત્યાઽઽરક્તાયા-સ્તવ સુદતિ દંદચ્છદરુચેઃ
પ્રવક્ષ્યે સદૃશ્યં જનયતુ ફલં વિદ્રુમલતા |
ન બિંબં તદ્બિંબ-પ્રતિફલન-રાગા-દરુણિતં
તુલામધ્રારોઢું કથમિવ વિલજ્જેત કલયા ‖ 62 ‖

સ્મિતજ્યોત્સ્નાજાલં તવ વદનચંદ્રસ્ય પિબતાં
ચકોરાણા-માસી-દતિરસતયા ચંચુ-જડિમા |
અતસ્તે શીતાંશો-રમૃતલહરી મામ્લરુચયઃ
પિબંતી સ્વચ્છંદં નિશિ નિશિ ભૃશં કાંજિ કધિયા ‖ 63 ‖

અવિશ્રાંતં પત્યુર્ગુણગણ કથામ્રેડનજપા
જપાપુષ્પચ્છાયા તવ જનનિ જિહ્વા જયતિ સા |
યદગ્રાસીનાયાઃ સ્ફટિકદૃષ-દચ્છચ્છવિમયિ
સરસ્વત્યા મૂર્તિઃ પરિણમતિ માણિક્યવપુષા ‖ 64 ‖

રણે જિત્વા દૈત્યા નપહૃત-શિરસ્ત્રૈઃ કવચિભિઃ
નિવૃત્તૈ-શ્ચંડાંશ-ત્રિપુરહર-નિર્માલ્ય-વિમુખૈઃ |
વિશાખેંદ્રોપેંદ્રૈઃ શશિવિશદ-કર્પૂરશકલા
વિલીયંતે માતસ્તવ વદનતાંબૂલ-કબલાઃ ‖ 65 ‖

વિપંચ્યા ગાયંતી વિવિધ-મપદાનં પશુપતે-
સ્ત્વયારબ્ધે વક્તું ચલિતશિરસા સાધુવચને |
તદીયૈ-ર્માધુર્યૈ-રપલપિત-તંત્રીકલરવાં
નિજાં વીણાં વાણીં નિચુલયતિ ચોલેન નિભૃતમ્ ‖ 66 ‖

કરગ્રેણ સ્પૃષ્ટં તુહિનગિરિણા વત્સલતયા
ગિરિશેનો-દસ્તં મુહુરધરપાનાકુલતયા |
કરગ્રાહ્યં શંભોર્મુખમુકુરવૃંતં ગિરિસુતે
કથંકરં બ્રૂમ-સ્તવ ચુબુકમોપમ્યરહિતમ્ ‖ 67 ‖

ભુજાશ્લેષાન્નિત્યં પુરદમયિતુઃ કન્ટકવતી
તવ ગ્રીવા ધત્તે મુખકમલનાલ-શ્રિયમિયમ્ |
સ્વતઃ શ્વેતા કાલા ગરુ બહુલ-જંબાલમલિના
મૃણાલીલાલિત્યં વહતિ યદધો હારલતિકા ‖ 68 ‖

ગલે રેખાસ્તિસ્રો ગતિ ગમક ગીતૈક નિપુણે
વિવાહ-વ્યાનદ્ધ-પ્રગુણગુણ-સંખ્યા પ્રતિભુવઃ |
વિરાજંતે નાનાવિધ-મધુર-રાગાકર-ભુવાં
ત્રયાણાં ગ્રામાણાં સ્થિતિ-નિયમ-સીમાન ઇવ તે ‖ 69 ‖

મૃણાલી-મૃદ્વીનાં તવ ભુજલતાનાં ચતસૃણાં
ચતુર્ભિઃ સૌંદ્રયં સરસિજભવઃ સ્તૌતિ વદનૈઃ |
નખેભ્યઃ સંત્રસ્યન્ પ્રથમ-મથના દંતકરિપોઃ
ચતુર્ણાં શીર્ષાણાં સમ-મભયહસ્તાર્પણ-ધિયા ‖ 70 ‖

નખાના-મુદ્યોતૈ-ર્નવનલિનરાગં વિહસતાં
કરાણાં તે કાંતિં કથય કથયામઃ કથમુમે |
કયાચિદ્વા સામ્યં ભજતુ કલયા હંત કમલં
યદિ ક્રીડલ્લક્ષ્મી-ચરણતલ-લાક્ષારસ-ચણમ્ ‖ 71 ‖

સમં દેવિ સ્કંદ દ્વિપિવદન પીતં સ્તનયુગં
તવેદં નઃ ખેદં હરતુ સતતં પ્રસ્નુત-મુખમ્ |
યદાલોક્યાશંકાકુલિત હૃદયો હાસજનકઃ
સ્વકુંભૌ હેરંબઃ પરિમૃશતિ હસ્તેન ઝડિતિ ‖ 72 ‖

અમૂ તે વક્ષોજા-વમૃતરસ-માણિક્ય કુતુપૌ
ન સંદેહસ્પંદો નગપતિ પતાકે મનસિ નઃ |
પિબંતૌ તૌ યસ્મા દવિદિત વધૂસંગ રસિકૌ
કુમારાવદ્યાપિ દ્વિરદવદન-ક્રૌંચ્દલનૌ ‖ 73 ‖

વહત્યંબ સ્તંબેરમ-દનુજ-કુંભપ્રકૃતિભિઃ
સમારબ્ધાં મુક્તામણિભિરમલાં હારલતિકામ્ |
કુચાભોગો બિંબાધર-રુચિભિ-રંતઃ શબલિતાં
પ્રતાપ-વ્યામિશ્રાં પુરદમયિતુઃ કીર્તિમિવ તે ‖ 74 ‖

તવ સ્તન્યં મન્યે ધરણિધરકન્યે હૃદયતઃ
પયઃ પારાવારઃ પરિવહતિ સારસ્વતમિવ |
દયાવત્યા દત્તં દ્રવિડશિશુ-રાસ્વાદ્ય તવ યત્
કવીનાં પ્રૌઢાના મજનિ કમનીયઃ કવયિતા ‖ 75 ‖

હરક્રોધ-જ્વાલાવલિભિ-રવલીઢેન વપુષા
ગભીરે તે નાભીસરસિ કૃતસઙો મનસિજઃ |
સમુત્તસ્થૌ તસ્મા-દચલતનયે ધૂમલતિકા
જનસ્તાં જાનીતે તવ જનનિ રોમાવલિરિતિ ‖ 76 ‖

યદેતત્કાલિંદી-તનુતર-તરંગાકૃતિ શિવે
કૃશે મધ્યે કિંચિજ્જનનિ તવ યદ્ભાતિ સુધિયામ્ |
વિમર્દા-દન્યોન્યં કુચકલશયો-રંતરગતં
તનૂભૂતં વ્યોમ પ્રવિશદિવ નાભિં કુહરિણીમ્ ‖ 77 ‖

સ્થિરો ગંગા વર્તઃ સ્તનમુકુલ-રોમાવલિ-લતા
કલાવાલં કુંડં કુસુમશર તેજો-હુતભુજઃ |
રતે-ર્લીલાગારં કિમપિ તવ નાભિર્ગિરિસુતે
બેલદ્વારં સિદ્ધે-ર્ગિરિશનયનાનાં વિજયતે ‖ 78 ‖

નિસર્ગ-ક્ષીણસ્ય સ્તનતટ-ભરેણ ક્લમજુષો
નમન્મૂર્તે ર્નારીતિલક શનકૈ-સ્ત્રુટ્યત ઇવ |
ચિરં તે મધ્યસ્ય ત્રુટિત તટિની-તીર-તરુણા
સમાવસ્થા-સ્થેમ્નો ભવતુ કુશલં શૈલતનયે ‖ 79 ‖

કુચૌ સદ્યઃ સ્વિદ્ય-ત્તટઘટિત-કૂર્પાસભિદુરૌ
કષંતૌ-દૌર્મૂલે કનકકલશાભૌ કલયતા |
તવ ત્રાતું ભંગાદલમિતિ વલગ્નં તનુભુવા
ત્રિધા નદ્ધ્મ્ દેવી ત્રિવલિ લવલીવલ્લિભિરિવ ‖ 80 ‖

ગુરુત્વં વિસ્તારં ક્ષિતિધરપતિઃ પાર્વતિ નિજાત્
નિતંબા-દાચ્છિદ્ય ત્વયિ હરણ રૂપેણ નિદધે |
અતસ્તે વિસ્તીર્ણો ગુરુરયમશેષાં વસુમતીં
નિતંબ-પ્રાગ્ભારઃ સ્થગયતિ સઘુત્વં નયતિ ચ ‖ 81 ‖

કરીંદ્રાણાં શુંડાન્-કનકકદલી-કાંડપટલીં
ઉભાભ્યામૂરુભ્યા-મુભયમપિ નિર્જિત્ય ભવતિ |
સુવૃત્તાભ્યાં પત્યુઃ પ્રણતિકઠિનાભ્યાં ગિરિસુતે
વિધિજ્ઞે જાનુભ્યાં વિબુધ કરિકુંભ દ્વયમસિ ‖ 82 ‖

પરાજેતું રુદ્રં દ્વિગુણશરગર્ભૌ ગિરિસુતે
નિષંગૌ જંઘે તે વિષમવિશિખો બાઢ-મકૃત |
યદગ્રે દૃસ્યંતે દશશરફલાઃ પાદયુગલી
નખાગ્રચ્છન્માનઃ સુર મુકુટ-શાણૈક-નિશિતાઃ ‖ 83 ‖

શ્રુતીનાં મૂર્ધાનો દધતિ તવ યૌ શેખરતયા
મમાપ્યેતૌ માતઃ શેરસિ દયયા દેહિ ચરણૌ |
યય^^ઓઃ પાદ્યં પાથઃ પશુપતિ જટાજૂટ તટિની
યયો-ર્લાક્ષા-લક્ષ્મી-રરુણ હરિચૂડામણિ રુચિઃ ‖ 84 ‖

નમો વાકં બ્રૂમો નયન-રમણીયાય પદયોઃ
તવાસ્મૈ દ્વંદ્વાય સ્ફુટ-રુચિ રસાલક્તકવતે |
અસૂયત્યત્યંતં યદભિહનનાય સ્પૃહયતે
પશૂના-મીશાનઃ પ્રમદવન-કંકેલિતરવે ‖ 85 ‖

મૃષા કૃત્વા ગોત્રસ્ખલન-મથ વૈલક્ષ્યનમિતં
લલાટે ભર્તારં ચરણકમલે તાડયતિ તે |
ચિરાદંતઃ શલ્યં દહનકૃત મુન્મૂલિતવતા
તુલાકોટિક્વાણૈઃ કિલિકિલિત મીશાન રિપુણા ‖ 86 ‖

હિમાની હંતવ્યં હિમગિરિનિવાસૈક-ચતુરૌ
નિશાયાં નિદ્રાણં નિશિ-ચરમભાગે ચ વિશદૌ |
વરં લક્ષ્મીપાત્રં શ્રિય-મતિસૃહંતો સમયિનાં
સરોજં ત્વત્પાદૌ જનનિ જયત-શ્ચિત્રમિહ કિમ્ ‖ 87 ‖

પદં તે કીર્તીનાં પ્રપદમપદં દેવિ વિપદાં
કથં નીતં સદ્ભિઃ કઠિન-કમઠી-કર્પર-તુલામ્ |
કથં વા બાહુભ્યા-મુપયમનકાલે પુરભિદા
યદાદાય ન્યસ્તં દૃષદિ દયમાનેન મનસા ‖ 88 ‖

નખૈ-ર્નાકસ્ત્રીણાં કરકમલ-સંકોચ-શશિભિઃ
તરૂણાં દિવ્યાનાં હસત ઇવ તે ચંડિ ચરણૌ |
ફલાનિ સ્વઃસ્થેભ્યઃ કિસલય-કરાગ્રેણ દદતાં
દરિદ્રેભ્યો ભદ્રાં શ્રિયમનિશ-મહ્નાય દદતૌ ‖ 89 ‖

દદાને દીનેભ્યઃ શ્રિયમનિશ-માશાનુસદૃશીં
અમંદં સૌંદર્યં પ્રકર-મકરંદં વિકિરતિ |
તવાસ્મિન્ મંદાર-સ્તબક-સુભગે યાતુ ચરણે
નિમજ્જન્ મજ્જીવઃ કરણચરણઃ ષ્ટ્ચરણતામ્ ‖ 90 ‖

પદન્યાસ-ક્રીડા પરિચય-મિવારબ્ધુ-મનસઃ
સ્ખલંતસ્તે ખેલં ભવનકલહંસા ન જહતિ |
અતસ્તેષાં શિક્ષાં સુભગમણિ-મંજીર-રણિત-
ચ્છલાદાચક્ષાણં ચરણકમલં ચારુચરિતે ‖ 91 ‖

ગતાસ્તે મંચત્વં દ્રુહિણ હરિ રુદ્રેશ્વર ભૃતઃ
શિવઃ સ્વચ્છ-ચ્છાયા-ઘટિત-કપટ-પ્રચ્છદપટઃ |
ત્વદીયાનાં ભાસાં પ્રતિફલન રાગારુણતયા
શરીરી શૃંગારો રસ ઇવ દૃશાં દોગ્ધિ કુતુકમ્ ‖ 92 ‖

અરાલા કેશેષુ પ્રકૃતિ સરલા મંદહસિતે
શિરીષાભા ચિત્તે દૃષદુપલશોભા કુચતટે |
ભૃશં તન્વી મધ્યે પૃથુ-રુરસિજારોહ વિષયે
જગત્ત્રતું શંભો-ર્જયતિ કરુણા કાચિદરુણા ‖ 93 ‖

કલંકઃ કસ્તૂરી રજનિકર બિંબં જલમયં
કલાભિઃ કર્પૂરૈ-ર્મરકતકરંડં નિબિડિતમ્ |
અતસ્ત્વદ્ભોગેન પ્રતિદિનમિદં રિક્તકુહરં
વિધિ-ર્ભૂયો ભૂયો નિબિડયતિ નૂનં તવ કૃતે ‖ 94 ‖

પુરારંતે-રંતઃ પુરમસિ તત-સ્ત્વચરણયોઃ
સપર્યા-મર્યાદા તરલકરણાના-મસુલભા |
તથા હ્યેતે નીતાઃ શતમખમુખાઃ સિદ્ધિમતુલાં
તવ દ્વારોપાંતઃ સ્થિતિભિ-રણિમાદ્યાભિ-રમરાઃ ‖ 95 ‖

કલત્રં વૈધાત્રં કતિકતિ ભજંતે ન કવયઃ
શ્રિયો દેવ્યાઃ કો વા ન ભવતિ પતિઃ કૈરપિ ધનૈઃ |
મહાદેવં હિત્વા તવ સતિ સતીના-મચરમે
કુચભ્યા-માસંગઃ કુરવક-તરો-રપ્યસુલભઃ ‖ 96 ‖

ગિરામાહુ-ર્દેવીં દ્રુહિણગૃહિણી-માગમવિદો
હરેઃ પત્નીં પદ્માં હરસહચરી-મદ્રિતનયામ્ |
તુરીયા કાપિ ત્વં દુરધિગમ-નિસ્સીમ-મહિમા
મહામાયા વિશ્વં ભ્રમયસિ પરબ્રહ્મમહિષિ ‖ 97 ‖

કદા કાલે માતઃ કથય કલિતાલક્તકરસં
પિબેયં વિદ્યાર્થી તવ ચરણ-નિર્ણેજનજલમ્ |
પ્રકૃત્યા મૂકાનામપિ ચ કવિતા0કારણતયા
કદા ધત્તે વાણીમુખકમલ-તાંબૂલ-રસતામ્ ‖ 98 ‖

સરસ્વત્યા લક્ષ્મ્યા વિધિ હરિ સપત્નો વિહરતે
રતેઃ પતિવ્રત્યં શિથિલપતિ રમ્યેણ વપુષા |
ચિરં જીવન્નેવ ક્ષપિત-પશુપાશ-વ્યતિકરઃ
પરાનંદાભિખ્યં રસયતિ રસં ત્વદ્ભજનવાન્ ‖ 99 ‖

પ્રદીપ જ્વાલાભિ-ર્દિવસકર-નીરાજનવિધિઃ
સુધાસૂતે-શ્ચંદ્રોપલ-જલલવૈ-રઘ્યરચના |
સ્વકીયૈરંભોભિઃ સલિલ-નિધિ-સૌહિત્યકરણં
ત્વદીયાભિ-ર્વાગ્ભિ-સ્તવ જનનિ વાચાં સ્તુતિરિયમ્ ‖ 100 ‖

સૌંદયલહરિ મુખ્યસ્તોત્રં સંવાર્તદાયકમ્ |
ભગવદ્પાદ સન્ક્લુપ્તં પઠેન્ મુક્તૌ ભવેન્નરઃ ‖
સૌંદર્યલહરિ સ્તોત્રં સંપૂર્ણં