PDF, Large PDF, Multimedia, Meaning
View this in:
| English | Devanagari | Telugu | Tamil | Kannada | Malayalam | Gujarati | Oriya | Bengali |

નક્ષત્ર સૂક્તમ્ (નક્ષત્રેષ્ટિ)

તૈત્તિરીય બ્રહ્મણમ્ | અષ્ટકમ્ - 3 પ્રશ્નઃ - 1
તૈત્તિરીય સંહિતાઃ | કાંડ 3 પ્રપાઠકઃ - 5 અનુવાકમ્ - 1

ઓં ‖ અગ્નિર્નઃ' પાતુ કૃત્તિ'કાઃ | નક્ષ'ત્રં દેવમિ'ંદ્રિયમ્ | ઇદમા'સાં વિચક્ષણમ્ | હવિરાસં જુ'હોતન | યસ્ય ભાંતિ' રશ્મયો યસ્ય' કેતવઃ' | યસ્યેમા વિશ્વા ભુવ'નાનિ સર્વા'' | સ કૃત્તિ'કાભિરભિસંવસા'નઃ | અગ્નિર્નો' દેવસ્સુ'વિતે દ'ધાતુ ‖ 1 ‖

પ્રજાપ'તે રોહિણીવે'તુ પત્ની'' | વિશ્વરૂ'પા બૃહતી ચિત્રભા'નુઃ | સા નો' યજ્ઞસ્ય' સુવિતે દ'ધાતુ | યથા જીવે'મ શરદસ્સવી'રાઃ | રોહિણી દેવ્યુદ'ગાત્પુરસ્તા''ત્ | વિશ્વા' રૂપાણિ' પ્રતિમોદ'માના | પ્રજાપ'તિગ્^મ્ હવિષા' વર્ધય'ંતી | પ્રિયા દેવાનામુપ'યાતુ યજ્ઞમ્ ‖ 2 ‖

સોમો રાજા' મૃગશીર્ષેણ આગન્ન્' | શિવં નક્ષ'ત્રં પ્રિયમ'સ્ય ધામ' | આપ્યાય'માનો બહુધા જને'ષુ | રેતઃ' પ્રજાં યજ'માને દધાતુ | યત્તે નક્ષ'ત્રં મૃગશીર્ષમસ્તિ' | પ્રિયગ્^મ્ રા'જન્ પ્રિયત'મં પ્રિયાણા''મ્ | તસ્મૈ' તે સોમ હવિષા' વિધેમ | શન્ન' એધિ દ્વિપદે શં ચતુ'ષ્પદે ‖ 3 ‖

આર્દ્રયા' રુદ્રઃ પ્રથ'મા ન એતિ | શ્રેષ્ઠો' દેવાનાં પતિ'રઘ્નિયાના''મ્ | નક્ષ'ત્રમસ્ય હવિષા' વિધેમ | મા નઃ' પ્રજાગ્^મ્ રી'રિષન્મોત વીરાન્ | હેતિ રુદ્રસ્ય પરિ'ણો વૃણક્તુ | આર્દ્રા નક્ષ'ત્રં જુષતાગ્^મ્ હવિર્નઃ' | પ્રમુંચમા'નૌ દુરિતાનિ વિશ્વા'' | અપાઘશગં' સન્નુદતામરા'તિમ્ | ‖ 4‖

પુન'ર્નો દેવ્યદિ'તિસ્પૃણોતુ | પુન'ર્વસૂનઃ પુનરેતાં'' યજ્ઞમ્ | પુન'ર્નો દેવા અભિય'ંતુ સર્વે'' | પુનઃ' પુનર્વો હવિષા' યજામઃ | એવા ન દેવ્યદિ'તિરનર્વા | વિશ્વ'સ્ય ભર્ત્રી જગ'તઃ પ્રતિષ્ઠા | પુન'ર્વસૂ હવિષા' વર્ધય'ંતી | પ્રિયં દેવાના-મપ્યે'તુ પાથઃ' ‖ 5‖

બૃહસ્પતિઃ' પ્રથમં જાય'માનઃ | તિષ્યં' નક્ષ'ત્રમભિ સંબ'ભૂવ | શ્રેષ્ઠો' દેવાનાં પૃત'નાસુજિષ્ણુઃ | દિશોઽનુ સર્વા અભ'યન્નો અસ્તુ | તિષ્યઃ' પુરસ્તા'દુત મ'ધ્યતો નઃ' | બૃહસ્પતિ'ર્નઃ પરિ'પાતુ પશ્ચાત્ | બાધે'તાંદ્વેષો અભ'યં કૃણુતામ્ | સુવીર્ય'સ્ય પત'યસ્યામ ‖ 6 ‖

ઇદગ્^મ્ સર્પેભ્યો' હવિર'સ્તુ જુષ્ટમ્'' | આશ્રેષા યેષા'મનુયંતિ ચેતઃ' | યે અંતરિ'ક્ષં પૃથિવીં ક્ષિયંતિ' | તે ન'સ્સર્પાસો હવમાગ'મિષ્ઠાઃ | યે રો'ચને સૂર્યસ્યાપિ' સર્પાઃ | યે દિવં' દેવીમનુ'સંચર'ંતિ | યેષા'મશ્રેષા અ'નુયંતિ કામમ્'' | તેભ્ય'સ્સર્પેભ્યો મધુ'મજ્જુહોમિ ‖ 7 ‖

ઉપ'હૂતાઃ પિતરો યે મઘાસુ' | મનો'જવસસ્સુકૃત'સ્સુકૃત્યાઃ | તે નો નક્ષ'ત્રે હવમાગ'મિષ્ઠાઃ | સ્વધાભિ'ર્યજ્ઞં પ્રય'તં જુષંતામ્ | યે અ'ગ્નિદગ્ધા યેઽન'ગ્નિદગ્ધાઃ | યે'ઽમુલ્લોકં પિતરઃ' ક્ષિયંતિ' | યાગ્^શ્ચ' વિદ્મયાગ્^મ્ ઉ' ચ ન પ્ર'વિદ્મ | મઘાસુ' યજ્ઞગ્^મ્ સુકૃ'તં જુષંતામ્ ‖ 8‖

ગવાં પતિઃ ફલ્ગુ'નીનામસિ ત્વમ્ | તદ'ર્યમન્ વરુણમિત્ર ચારુ' | તં ત્વા' વયગ્^મ્ સ'નિતારગં' સનીનામ્ | જીવા જીવ'ંતમુપ સંવિ'શેમ | યેનેમા વિશ્વા ભુવ'નાનિ સંજિ'તા | યસ્ય' દેવા અ'નુસંયંતિ ચેતઃ' | અર્યમા રાજાઽજરસ્તુ વિ'ષ્માન્ | ફલ્ગુ'નીનામૃષભો રો'રવીતિ ‖ 9 ‖

શ્રેષ્ઠો' દેવાનાં'' ભગવો ભગાસિ | તત્ત્વા' વિદુઃ ફલ્ગુ'નીસ્તસ્ય' વિત્તાત્ | અસ્મભ્યં' ક્ષત્રમજરગં' સુવીર્યમ્'' | ગોમદશ્વ'વદુપસન્નુ'દેહ | ભગો'હ દાતા ભગ ઇત્પ્ર'દાતા | ભગો' દેવીઃ ફલ્ગુ'નીરાવિ'વેશ | ભગસ્યેત્તં પ્ર'સવં ગ'મેમ | યત્ર' દેવૈસ્સ'ધમાદં' મદેમ | ‖ 10 ‖

આયાતુ દેવસ્સ'વિતોપ'યાતુ | હિરણ્યયે'ન સુવૃતા રથે'ન | વહન્, હસ્તગં' સુભગં' વિદ્મનાપ'સમ્ | પ્રયચ્છ'ંતં પપુ'રિં પુણ્યમચ્છ' | હસ્તઃ પ્રય'ચ્છ ત્વમૃતં વસી'યઃ | દક્ષિ'ણેન પ્રતિ'ગૃભ્ણીમ એનત્ | દાતાર'મદ્ય સ'વિતા વિ'દેય | યો નો હસ્તા'ય પ્રસુવાતિ' યજ્ઞમ્ ‖11 ‖

ત્વષ્ટા નક્ષ'ત્રમભ્યે'તિ ચિત્રામ્ | સુભગ્^મ્ સ'સંયુવતિગ્^મ્ રાચ'માનામ્ | નિવેશય'ન્નમૃતાન્મર્ત્યાગ્'શ્ચ | રૂપાણિ' પિગ્ંશન્ ભુવ'નાનિ વિશ્વા'' | તન્નસ્ત્વષ્ટા તદુ' ચિત્રા વિચ'ષ્ટામ્ | તન્નક્ષ'ત્રં ભૂરિદા અ'સ્તુ મહ્યમ્'' | તન્નઃ' પ્રજાં વીરવ'તીગ્^મ્ સનોતુ | ગોભિ'ર્નો અશ્વૈસ્સમ'નક્તુ યજ્ઞમ્ ‖ 12 ‖

વાયુર્નક્ષ'ત્રમભ્યે'તિ નિષ્ટ્યા''મ્ | તિગ્મશૃં'ગો વૃષભો રોરુ'વાણઃ | સમીરયન્ ભુવ'ના માતરિશ્વા'' | અપ દ્વેષાગં'સિ નુદતામરા'તીઃ | તન્નો' વાયસ્તદુ નિષ્ટ્યા' શૃણોતુ | તન્નક્ષ'ત્રં ભૂરિદા અ'સ્તુ મહ્યમ્'' | તન્નો' દેવાસો અનુ'જાનંતુ કામમ્'' | યથા તરે'મ દુરિતાનિ વિશ્વા'' ‖ 13 ‖

દૂરમસ્મચ્છત્ર'વો યંતુ ભીતાઃ | તદિ'ંદ્રાગ્ની કૃ'ણુતાં તદ્વિશા'ખે | તન્નો' દેવા અનુ'મદંતુ યજ્ઞમ્ | પશ્ચાત્ પુરસ્તાદભ'યન્નો અસ્તુ | નક્ષ'ત્રાણામધિ'પત્ની વિશા'ખે | શ્રેષ્ઠા'વિંદ્રાગ્ની ભુવ'નસ્ય ગોપૌ | વિષૂ'ચશ્શત્રૂ'નપબાધ'માનૌ | અપક્ષુધ'ન્નુદતામરા'તિમ્ | ‖ 14 ‖

પૂર્ણા પશ્ચાદુત પૂર્ણા પુરસ્તા''ત્ | ઉન્મ'ધ્યતઃ પૌ''ર્ણમાસી જિ'ગાય | તસ્યાં'' દેવા અધિ'સંવસ'ંતઃ | ઉત્તમે નાક' ઇહ મા'દયંતામ્ | પૃથ્વી સુવર્ચા' યુવતિઃ સજોષા''ઃ | પૌર્ણમાસ્યુદ'ગાચ્છોભ'માના | આપ્યાયય'ંતી દુરિતાનિ વિશ્વા'' | ઉરું દુહાં યજ'માનાય યજ્ઞમ્ |

ઋદ્ધ્યાસ્મ' હવ્યૈર્નમ'સોપસદ્ય' | મિત્રં દેવં મિ'ત્રધેયં' નો અસ્તુ | અનૂરાધાન્, હવિષા' વર્ધય'ંતઃ | શતં જી'વેમ શરદઃ સવી'રાઃ | ચિત્રં નક્ષ'ત્રમુદ'ગાત્પુરસ્તા''ત્ | અનૂરાધા સ ઇતિ યદ્વદ'ંતિ | તન્મિત્ર એ'તિ પથિભિ'ર્દેવયાનૈ''ઃ | હિરણ્યયૈર્વિત'તૈરંતરિ'ક્ષે ‖ 16 ‖

ઇંદ્રો'' જ્યેષ્ઠામનુ નક્ષ'ત્રમેતિ | યસ્મિ'ન્ વૃત્રં વૃ'ત્ર તૂર્યે' તતાર' | તસ્મિ'ન્વય-મમૃતં દુહા'નાઃ | ક્ષુધ'ંતરેમ દુરિ'તિં દુરિ'ષ્ટિમ્ | પુરંદરાય' વૃષભાય' ધૃષ્ણવે'' | અષા'ઢાય સહ'માનાય મીઢુષે'' | ઇંદ્રા'ય જ્યેષ્ઠા મધુ'મદ્દુહા'ના | ઉરું કૃ'ણોતુ યજ'માનાય લોકમ્ | ‖ 17 ‖

મૂલં' પ્રજાં વીરવ'તીં વિદેય | પરા''ચ્યેતુ નિરૃ'તિઃ પરાચા | ગોભિર્નક્ષ'ત્રં પશુભિસ્સમ'ક્તમ્ | અહ'ર્ભૂયાદ્યજ'માનાય મહ્યમ્'' | અહ'ર્નો અદ્ય સુ'વિતે દ'દાતુ | મૂલં નક્ષ'ત્રમિતિ યદ્વદ'ંતિ | પરા'ચીં વાચા નિરૃ'તિં નુદામિ | શિવં પ્રજાયૈ' શિવમ'સ્તુ મહ્યમ્'' ‖ 18 ‖

યા દિવ્યા આપઃ પય'સા સંબભૂવુઃ | યા અંતરિ'ક્ષ ઉત પાર્થિ'વીર્યાઃ | યાસા'મષાઢા અ'નુયંતિ કામમ્'' | તા ન આપઃ શગ્ગ્ સ્યોના ભ'વંતુ | યાશ્ચ કૂપ્યા યાશ્ચ' નાદ્યા''સ્સમુદ્રિયા''ઃ | યાશ્ચ' વૈશંતીરુત પ્રા'સચીર્યાઃ | યાસા'મષાઢા મધુ' ભક્ષય'ંતિ | તા ન આપઃ શગ્ગ્ સ્યોના ભ'વંતુ ‖19 ‖

તન્નો વિશ્વે ઉપ' શૃણ્વંતુ દેવાઃ | તદ'ષાઢા અભિસંય'ંતુ યજ્ઞમ્ | તન્નક્ષ'ત્રં પ્રથતાં પશુભ્યઃ' | કૃષિર્વૃષ્ટિર્યજ'માનાય કલ્પતામ્ | શુભ્રાઃ કન્યા' યુવતય'સ્સુપેશ'સઃ | કર્મકૃત'સ્સુકૃતો' વીર્યા'વતીઃ | વિશ્વા''ન્ દેવાન્, હવિષા' વર્ધય'ંતીઃ | અષાઢાઃ કામમુપા'યંતુ યજ્ઞમ્ ‖ 20 ‖

યસ્મિન્ બ્રહ્માભ્યજ'યત્સર્વ'મેતત્ | અમુંચ' લોકમિદમૂ'ચ સર્વમ્'' | તન્નો નક્ષ'ત્રમભિજિદ્વિજિત્ય' | શ્રિયં' દધાત્વહૃ'ણીયમાનમ્ | ઉભૌ લોકૌ બ્રહ્મ'ણા સંજિ'તેમૌ | તન્નો નક્ષ'ત્રમભિજિદ્વિચ'ષ્ટામ્ | તસ્મિ'ન્વયં પૃત'નાસ્સંજ'યેમ | તન્નો' દેવાસો અનુ'જાનંતુ કામમ્'' ‖ 21 ‖

શૃણ્વંતિ' શ્રોણામમૃત'સ્ય ગોપામ્ | પુણ્યા'મસ્યા ઉપ'શૃણોમિ વાચમ્'' | મહીં દેવીં વિષ્ણુ'પત્નીમજૂર્યામ્ | પ્રતીચી' મેનાગ્^મ્ હવિષા' યજામઃ | ત્રેધા વિષ્ણુ'રુરુગાયો વિચ'ક્રમે | મહીં દિવં' પૃથિવીમંતરિ'ક્ષમ્ | તચ્છ્રોણૈતિશ્રવ'-ઇચ્છમા'ના | પુણ્યગ્ગ્ શ્લોકં યજ'માનાય કૃણ્વતી ‖ 22 ‖

અષ્ટૌ દેવા વસ'વસ્સોમ્યાસઃ' | ચત'સ્રો દેવીરજરાઃ શ્રવિ'ષ્ઠાઃ | તે યજ્ઞં પા''ંતુ રજ'સઃ પુરસ્તા''ત્ | સંવત્સરીણ'મમૃતગ્ગ્' સ્વસ્તિ | યજ્ઞં નઃ' પાંતુ વસ'વઃ પુરસ્તા''ત્ | દક્ષિણતો'ઽભિય'ંતુ શ્રવિ'ષ્ઠાઃ | પુણ્યન્નક્ષ'ત્રમભિ સંવિ'શામ | મા નો અરા'તિરઘશગંસાઽગન્ન્' ‖ 23 ‖

ક્ષત્રસ્ય રાજા વરુ'ણોઽધિરાજઃ | નક્ષ'ત્રાણાગ્^મ્ શતભિ'ષગ્વસિ'ષ્ઠઃ | તૌ દેવેભ્યઃ' કૃણુતો દીર્ઘમાયુઃ' | શતગ્^મ્ સહસ્રા' ભેષજાનિ' ધત્તઃ | યજ્ઞન્નો રાજા વરુ'ણ ઉપ'યાતુ | તન્નો વિશ્વે' અભિ સંય'ંતુ દેવાઃ | તન્નો નક્ષ'ત્રગ્^મ્ શતભિ'ષગ્જુષાણમ્ | દીર્ઘમાયુઃ પ્રતિ'રદ્ભેષજાનિ' ‖ 24 ‖

અજ એક'પાદુદ'ગાત્પુરસ્તા''ત્ | વિશ્વા' ભૂતાનિ' પ્રતિ મોદ'માનઃ | તસ્ય' દેવાઃ પ્ર'સવં ય'ંતિ સર્વે'' | પ્રોષ્ઠપદાસો' અમૃત'સ્ય ગોપાઃ | વિભ્રાજ'માનસ્સમિધા ન ઉગ્રઃ | આઽંતરિ'ક્ષમરુહદગંદ્યામ્ | તગ્^મ્ સૂર્યં' દેવમજમેક'પાદમ્ | પ્રોષ્ઠપદાસો અનુ'યંતિ સર્વે'' ‖ 25 ‖

અહિ'ર્બુધ્નિયઃ પ્રથ'મા ન એતિ | શ્રેષ્ઠો' દેવાના'મુત માનુ'ષાણામ્ | તં બ્રા''હ્મણાસ્સો'મપાસ્સોમ્યાસઃ' | પ્રોષ્ઠપદાસો' અભિર'ક્ષંતિ સર્વે'' | ચત્વાર એક'મભિ કર્મ' દેવાઃ | પ્રોષ્ઠપદા સ ઇતિ યાન્, વદ'ંતિ | તે બુધ્નિયં' પરિષદ્યગ્ગ્' સ્તુવંતઃ' | અહિગં' રક્ષંતિ નમ'સોપસદ્ય' ‖ 26 ‖

પૂષા રેવત્યન્વે'તિ પંથા''મ્ | પુષ્ટિપતી' પશુપા વાજ'બસ્ત્યૌ | ઇમાનિ' હવ્યા પ્રય'તા જુષાણા | સુગૈર્નો યાનૈરુપ'યાતાં યજ્ઞમ્ | ક્ષુદ્રાન્ પશૂન્ ર'ક્ષતુ રેવતી' નઃ | ગાવો' નો અશ્વાગં અન્વે'તુ પૂષા | અન્નગં રક્ષ'ંતૌ બહુધા વિરૂ'પમ્ | વાજગં' સનુતાં યજ'માનાય યજ્ઞમ્ ‖ 27 ‖

તદશ્વિના'વશ્વયુજોપ'યાતામ્ | શુભંગમિ'ષ્ઠૌ સુયમે'ભિરશ્વૈ''ઃ | સ્વં નક્ષ'ત્રગ્^મ્ હવિષા યજ'ંતૌ | મધ્વાસંપૃ'ક્તૌ યજુ'ષા સમ'ક્તૌ | યૌ દેવાનાં'' ભિષજૌ'' હવ્યવાહૌ | વિશ્વ'સ્ય દૂતાવમૃત'સ્ય ગોપૌ | તૌ નક્ષત્રં જુજુષાણોપ'યાતામ્ | નમોઽશ્વિભ્યાં'' કૃણુમોઽશ્વયુગ્ભ્યા''મ્ ‖ 28 ‖

અપ' પાપ્માનં ભર'ણીર્ભરંતુ | તદ્યમો રાજા ભગ'વાન્, વિચ'ષ્ટામ્ | લોકસ્ય રાજા' મહતો મહાન્, હિ | સુગં નઃ પંથામભ'યં કૃણોતુ | યસ્મિન્નક્ષ'ત્રે યમ એતિ રાજા'' | યસ્મિ'ન્નેનમભ્યષિં'ચંત દેવાઃ | તદ'સ્ય ચિત્રગ્^મ્ હવિષા' યજામ | અપ' પાપ્માનં ભર'ણીર્ભરંતુ ‖ 29 ‖

નિવેશ'ની સંગમ'ની વસૂ'નાં વિશ્વા' રૂપાણિ વસૂ''ન્યાવેશય'ંતી | સહસ્રપોષગ્^મ્ સુભગા રરા'ણા સા ન આગન્વર્ચ'સા સંવિદાના | યત્તે' દેવા અદ'ધુર્ભાગધેયમમા'વાસ્યે સંવસ'ંતો મહિત્વા | સા નો' યજ્ઞં પિ'પૃહિ વિશ્વવારે રયિન્નો' ધેહિ સુભગે સુવીરમ્'' ‖ 30 ‖

ઓં શાંતિઃ શાંતિઃ શાંતિઃ' |