ଅଥ ତ୍ରଯୋଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ ।
ଶ୍ରୀଭଗଵାନୁଵାଚ ।
ଇଦଂ ଶରୀରଂ କୌଂତେଯ କ୍ଷେତ୍ରମିତ୍ଯଭିଧୀଯତେ ।
ଏତଦ୍ଯୋ ଵେତ୍ତି ତଂ ପ୍ରାହୁଃ କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞ ଇତି ତଦ୍ଵିଦଃ ॥ 1 ॥
କ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଂ ଚାପି ମାଂ ଵିଦ୍ଧି ସର୍ଵକ୍ଷେତ୍ରେଷୁ ଭାରତ ।
କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଯୋର୍ଜ୍ଞାନଂ ଯତ୍ତଜ୍ଜ୍ଞାନଂ ମତଂ ମମ ॥ 2 ॥
ତତ୍କ୍ଷେତ୍ରଂ ଯଚ୍ଚ ଯାଦୃକ୍ଚ ଯଦ୍ଵିକାରି ଯତଶ୍ଚ ଯତ୍ ।
ସ ଚ ଯୋ ଯତ୍ପ୍ରଭାଵଶ୍ଚ ତତ୍ସମାସେନ ମେ ଶୃଣୁ ॥ 3 ॥
ଋଷିଭିର୍ବହୁଧା ଗୀତଂ ଛଂଦୋଭିର୍ଵିଵିଧୈଃ ପୃଥକ୍ ।
ବ୍ରହ୍ମସୂତ୍ରପଦୈଶ୍ଚୈଵ ହେତୁମଦ୍ଭିର୍ଵିନିଶ୍ଚିତୈଃ ॥ 4 ॥
ମହାଭୂତାନ୍ଯହଂକାରୋ ବୁଦ୍ଧିରଵ୍ଯକ୍ତମେଵ ଚ ।
ଇଂଦ୍ରିଯାଣି ଦଶୈକଂ ଚ ପଂଚ ଚେଂଦ୍ରିଯଗୋଚରାଃ ॥ 5 ॥
ଇଚ୍ଛା ଦ୍ଵେଷଃ ସୁଖଂ ଦୁଃଖଂ ସଂଘାତଶ୍ଚେତନା ଧୃତିଃ ।
ଏତତ୍କ୍ଷେତ୍ରଂ ସମାସେନ ସଵିକାରମୁଦାହୃତମ୍ ॥ 6 ॥
ଅମାନିତ୍ଵମଦଂଭିତ୍ଵମହିଂସା କ୍ଷାଂତିରାର୍ଜଵମ୍ ।
ଆଚାର୍ଯୋପାସନଂ ଶୌଚଂ ସ୍ଥୈର୍ଯମାତ୍ମଵିନିଗ୍ରହଃ ॥ 7 ॥
ଇଂଦ୍ରିଯାର୍ଥେଷୁ ଵୈରାଗ୍ଯମନହଂକାର ଏଵ ଚ ।
ଜନ୍ମମୃତ୍ଯୁଜରାଵ୍ଯାଧିଦୁଃଖଦୋଷାନୁଦର୍ଶନମ୍ ॥ 8 ॥
ଅସକ୍ତିରନଭିଷ୍ଵଂଗଃ ପୁତ୍ରଦାରଗୃହାଦିଷୁ ।
ନିତ୍ଯଂ ଚ ସମଚିତ୍ତତ୍ଵମିଷ୍ଟାନିଷ୍ଟୋପପତ୍ତିଷୁ ॥ 9 ॥
ମଯି ଚାନନ୍ଯଯୋଗେନ ଭକ୍ତିରଵ୍ଯଭିଚାରିଣୀ ।
ଵିଵିକ୍ତଦେଶସେଵିତ୍ଵମରତିର୍ଜନସଂସଦି ॥ 10 ॥
ଅଧ୍ଯାତ୍ମଜ୍ଞାନନିତ୍ଯତ୍ଵଂ ତତ୍ତ୍ଵଜ୍ଞାନାର୍ଥଦର୍ଶନମ୍ ।
ଏତଜ୍ଜ୍ଞାନମିତି ପ୍ରୋକ୍ତମଜ୍ଞାନଂ ଯଦତୋଽନ୍ଯଥା ॥ 11 ॥
ଜ୍ଞେଯଂ ଯତ୍ତତ୍ପ୍ରଵକ୍ଷ୍ଯାମି ଯଜ୍ଜ୍ଞାତ୍ଵାମୃତମଶ୍ନୁତେ ।
ଅନାଦିମତ୍ପରଂ ବ୍ରହ୍ମ ନ ସତ୍ତନ୍ନାସଦୁଚ୍ଯତେ ॥ 12 ॥
ସର୍ଵତଃପାଣିପାଦଂ ତତ୍ସର୍ଵତୋଽକ୍ଷିଶିରୋମୁଖମ୍ ।
ସର୍ଵତଃଶ୍ରୁତିମଲ୍ଲୋକେ ସର୍ଵମାଵୃତ୍ଯ ତିଷ୍ଠତି ॥ 13 ॥
ସର୍ଵେଂଦ୍ରିଯଗୁଣାଭାସଂ ସର୍ଵେଂଦ୍ରିଯଵିଵର୍ଜିତମ୍ ।
ଅସକ୍ତଂ ସର୍ଵଭୃଚ୍ଚୈଵ ନିର୍ଗୁଣଂ ଗୁଣଭୋକ୍ତୃ ଚ ॥ 14 ॥
ବହିରଂତଶ୍ଚ ଭୂତାନାମଚରଂ ଚରମେଵ ଚ ।
ସୂକ୍ଷ୍ମତ୍ଵାତ୍ତଦଵିଜ୍ଞେଯଂ ଦୂରସ୍ଥଂ ଚାଂତିକେ ଚ ତତ୍ ॥ 15 ॥
ଅଵିଭକ୍ତଂ ଚ ଭୂତେଷୁ ଵିଭକ୍ତମିଵ ଚ ସ୍ଥିତମ୍ ।
ଭୂତଭର୍ତୃ ଚ ତଜ୍ଜ୍ଞେଯଂ ଗ୍ରସିଷ୍ଣୁ ପ୍ରଭଵିଷ୍ଣୁ ଚ ॥ 16 ॥
ଜ୍ଯୋତିଷାମପି ତଜ୍ଜ୍ଯୋତିସ୍ତମସଃ ପରମୁଚ୍ଯତେ ।
ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞେଯଂ ଜ୍ଞାନଗମ୍ଯଂ ହୃଦି ସର୍ଵସ୍ଯ ଵିଷ୍ଠିତମ୍ ॥ 17 ॥
ଇତି କ୍ଷେତ୍ରଂ ତଥା ଜ୍ଞାନଂ ଜ୍ଞେଯଂ ଚୋକ୍ତଂ ସମାସତଃ ।
ମଦ୍ଭକ୍ତ ଏତଦ୍ଵିଜ୍ଞାଯ ମଦ୍ଭାଵାଯୋପପଦ୍ଯତେ ॥ 18 ॥
ପ୍ରକୃତିଂ ପୁରୁଷଂ ଚୈଵ ଵିଦ୍ଧ୍ଯନାଦି ଉଭାଵପି ।
ଵିକାରାଂଶ୍ଚ ଗୁଣାଂଶ୍ଚୈଵ ଵିଦ୍ଧି ପ୍ରକୃତିସଂଭଵାନ୍ ॥ 19 ॥
କାର୍ଯକାରଣକର୍ତୃତ୍ଵେ ହେତୁଃ ପ୍ରକୃତିରୁଚ୍ଯତେ ।
ପୁରୁଷଃ ସୁଖଦୁଃଖାନାଂ ଭୋକ୍ତୃତ୍ଵେ ହେତୁରୁଚ୍ଯତେ ॥ 20 ॥
ପୁରୁଷଃ ପ୍ରକୃତିସ୍ଥୋ ହି ଭୁଂକ୍ତେ ପ୍ରକୃତିଜାନ୍ଗୁଣାନ୍ ।
କାରଣଂ ଗୁଣସଂଗୋଽସ୍ଯ ସଦସଦ୍ଯୋନିଜନ୍ମସୁ ॥ 21 ॥
ଉପଦ୍ରଷ୍ଟାନୁମଂତା ଚ ଭର୍ତା ଭୋକ୍ତା ମହେଶ୍ଵରଃ ।
ପରମାତ୍ମେତି ଚାପ୍ଯୁକ୍ତୋ ଦେହେଽସ୍ମିନ୍ପୁରୁଷଃ ପରଃ ॥ 22 ॥
ଯ ଏଵଂ ଵେତ୍ତି ପୁରୁଷଂ ପ୍ରକୃତିଂ ଚ ଗୁଣୈଃ ସହ ।
ସର୍ଵଥା ଵର୍ତମାନୋଽପି ନ ସ ଭୂଯୋଽଭିଜାଯତେ ॥ 23 ॥
ଧ୍ଯାନେନାତ୍ମନି ପଶ୍ଯଂତି କେଚିଦାତ୍ମାନମାତ୍ମନା ।
ଅନ୍ଯେ ସାଂଖ୍ଯେନ ଯୋଗେନ କର୍ମଯୋଗେନ ଚାପରେ ॥ 24 ॥
ଅନ୍ଯେ ତ୍ଵେଵମଜାନଂତଃ ଶ୍ରୁତ୍ଵାନ୍ଯେଭ୍ଯ ଉପାସତେ ।
ତେଽପି ଚାତିତରଂତ୍ଯେଵ ମୃତ୍ଯୁଂ ଶ୍ରୁତିପରାଯଣାଃ ॥ 25 ॥
ଯାଵତ୍ସଂଜାଯତେ କିଂଚିତ୍ସତ୍ତ୍ଵଂ ସ୍ଥାଵରଜଂଗମମ୍ ।
କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞସଂଯୋଗାତ୍ତଦ୍ଵିଦ୍ଧି ଭରତର୍ଷଭ ॥ 26 ॥
ସମଂ ସର୍ଵେଷୁ ଭୂତେଷୁ ତିଷ୍ଠଂତଂ ପରମେଶ୍ଵରମ୍ ।
ଵିନଶ୍ଯତ୍ସ୍ଵଵିନଶ୍ଯଂତଂ ଯଃ ପଶ୍ଯତି ସ ପଶ୍ଯତି ॥ 27 ॥
ସମଂ ପଶ୍ଯନ୍ହି ସର୍ଵତ୍ର ସମଵସ୍ଥିତମୀଶ୍ଵରମ୍ ।
ନ ହିନସ୍ତ୍ଯାତ୍ମନାତ୍ମାନଂ ତତୋ ଯାତି ପରାଂ ଗତିମ୍ ॥ 28 ॥
ପ୍ରକୃତ୍ଯୈଵ ଚ କର୍ମାଣି କ୍ରିଯମାଣାନି ସର୍ଵଶଃ ।
ଯଃ ପଶ୍ଯତି ତଥାତ୍ମାନମକର୍ତାରଂ ସ ପଶ୍ଯତି ॥ 29 ॥
ଯଦା ଭୂତପୃଥଗ୍ଭାଵମେକସ୍ଥମନୁପଶ୍ଯତି ।
ତତ ଏଵ ଚ ଵିସ୍ତାରଂ ବ୍ରହ୍ମ ସଂପଦ୍ଯତେ ତଦା ॥ 30 ॥
ଅନାଦିତ୍ଵାନ୍ନିର୍ଗୁଣତ୍ଵାତ୍ପରମାତ୍ମାଯମଵ୍ଯଯଃ ।
ଶରୀରସ୍ଥୋଽପି କୌଂତେଯ ନ କରୋତି ନ ଲିପ୍ଯତେ ॥ 31 ॥
ଯଥା ସର୍ଵଗତଂ ସୌକ୍ଷ୍ମ୍ଯାଦାକାଶଂ ନୋପଲିପ୍ଯତେ ।
ସର୍ଵତ୍ରାଵସ୍ଥିତୋ ଦେହେ ତଥାତ୍ମା ନୋପଲିପ୍ଯତେ ॥ 32 ॥
ଯଥା ପ୍ରକାଶଯତ୍ଯେକଃ କୃତ୍ସ୍ନଂ ଲୋକମିମଂ ରଵିଃ ।
କ୍ଷେତ୍ରଂ କ୍ଷେତ୍ରୀ ତଥା କୃତ୍ସ୍ନଂ ପ୍ରକାଶଯତି ଭାରତ ॥ 33 ॥
କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଯୋରେଵମଂତରଂ ଜ୍ଞାନଚକ୍ଷୁଷା ।
ଭୂତପ୍ରକୃତିମୋକ୍ଷଂ ଚ ଯେ ଵିଦୁର୍ଯାଂତି ତେ ପରମ୍ ॥ 34 ॥
ଓଂ ତତ୍ସଦିତି ଶ୍ରୀମଦ୍ଭଗଵଦ୍ଗୀତାସୂପନିଷତ୍ସୁ ବ୍ରହ୍ମଵିଦ୍ଯାଯାଂ ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣାର୍ଜୁନସଂଵାଦେ
କ୍ଷେତ୍ରକ୍ଷେତ୍ରଜ୍ଞଵିଭାଗଯୋଗୋ ନାମ ତ୍ରଯୋଦଶୋଽଧ୍ଯାଯଃ ॥13 ॥
Browse Related Categories:
