| | English | | Devanagari | | Telugu | | Tamil | | Kannada | | Malayalam | | Gujarati | | Oriya | | Bengali | | |
| | Marathi | | Assamese | | Punjabi | | Hindi | | Samskritam | | Konkani | | Nepali | | Sinhala | | Grantha | | |
|
ପତଂଜଲି ଯୋଗ ସୂତ୍ରାଣି - 2 (ସାଧନ ପାଦ) ଅଥ ସାଧନପାଦଃ । ତପଃ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯେଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନାନି କ୍ରିଯାଯୋଗଃ ॥1॥ ସମାଧିଭାଵନାର୍ଥଃ କ୍ଲେଶତନୂକରଣାର୍ଥଶ୍ଚ ॥2॥ ଅଵିଦ୍ଯାସ୍ମିତାରାଗଦ୍ଵେଷାଭିନିଵେଶାଃ କ୍ଲେଶାଃ ॥3॥ ଅଵିଦ୍ଯା କ୍ଷେତ୍ରମୁତ୍ତରେଷାଂ ପ୍ରସୁପ୍ତତନୁଵିଚ୍ଛିନ୍ନୋଦାରାଣାମ୍ ॥4॥ ଅନିତ୍ଯାଶୁଚିଦୁଃଖାନାତ୍ମସୁ ନିତ୍ଯଶୁଚିସୁଖାତ୍ମଖ୍ଯାତିରଵିଦ୍ଯା ॥5॥ ଦୃଗ୍ଦର୍ଶନଶକ୍ତ୍ଯୋରେକାତ୍ମତେଵାସ୍ମିତା ॥6॥ ସୁଖାନୁଶଯୀ ରାଗଃ ॥7॥ ଦୁଃଖାନୁଶଯୀ ଦ୍ଵେଷଃ ॥8॥ ସ୍ଵରସଵାହୀ ଵିଦୁଷୋଽପି ତଥାରୂଢୋଽଭିନିଵେଶଃ ॥9॥ ତେ ପ୍ରତିପ୍ରସଵହେଯାଃ ସୂକ୍ଷ୍ମାଃ ॥10॥ ଧ୍ଯାନହେଯାସ୍ତଦ୍ଵୃତ୍ତଯଃ ॥11॥ କ୍ଲେଶମୂଲଃ କର୍ମାଶଯୋ ଦୃଷ୍ଟାଦୃଷ୍ଟଜନ୍ମଵେଦନୀଯଃ ॥12॥ ସତି ମୂଲେ ତଦ୍ ଵିପାକୋ ଜାତ୍ଯାଯୁର୍ଭୋଗାଃ ॥13॥ ତେ ହ୍ଲାଦପରିତାପଫଲାଃ ପୁଣ୍ଯାପୁଣ୍ଯହେତୁତ୍ଵାତ୍ ॥14॥ ପରିଣାମତାପସଂସ୍କାରଦୁଃଖୈର୍ଗୁଣଵୃତ୍ତିଵିରୋଧାଚ୍ଚ ଦୁଃଖମେଵ ସର୍ଵଂ ଵିଵେକିନଃ ॥15॥ ହେଯଂ ଦୁଃଖମନାଗତମ୍ ॥16॥ ଦ୍ରଷ୍ଟୃଦୃଶ୍ଯଯୋଃ ସଂଯୋଗୋ ହେଯହେତୁଃ॥17॥ ପ୍ରକାଶକ୍ରିଯାସ୍ଥିତିଶୀଲଂ ଭୂତେଂଦ୍ରିଯାତ୍ମକଂ ଭୋଗାପଵର୍ଗାର୍ଥଂ ଦୃଶ୍ଯମ୍ ॥18॥ ଵିଶେଷାଵିଶେଷଲିଂଗମାତ୍ରାଲିଂଗାନି ଗୁଣପର୍ଵାଣି ॥19॥ ଦ୍ରଷ୍ଟା ଦୃଶିମାତ୍ରଃ ଶୁଦ୍ଧୋଽପି ପ୍ରତ୍ଯଯାନୁପଶ୍ଯଃ ॥20॥ ତଦର୍ଥ ଏଵ ଦୃଶ୍ଯସ୍ଯାତ୍ମା ॥21॥ କୃତାର୍ଥଂ ପ୍ରତି ନଷ୍ଟମପ୍ଯନଷ୍ଟଂ ତଦନ୍ଯସାଧାରଣତ୍ଵାତ୍ ॥22॥ ସ୍ଵସ୍ଵାମିଶକ୍ତ୍ଯୋଃ ସ୍ଵରୂପୋପଲବ୍ଧିହେତୁଃ ସଂଯୋଗଃ ॥23॥ ତସ୍ଯ ହେତୁରଵିଦ୍ଯା ॥24॥ ତଦଭାଵାତ୍ସଂଯୋଗାଭାଵୋ ହାନଂ ତଦ୍ ଦୃଶେଃ କୈଵଲ୍ଯମ୍ ॥25॥ ଵିଵେକଖ୍ଯାତିରଵିପ୍ଲଵା ହାନୋପାଯଃ ॥26॥ ତସ୍ଯ ସପ୍ତଧା ପ୍ରାଂତଭୂମିଃ ପ୍ରଜ୍ଞା ॥27॥ ଯୋଗାଂଗାନୁଷ୍ଠାନାଦଶୁଦ୍ଧିକ୍ଷଯେ ଜ୍ଞାନଦୀପ୍ତିରାଵିଵେକଖ୍ଯାତେଃ ॥28॥ ଯମନିଯମାସନପ୍ରାଣାଯାମପ୍ରତ୍ଯାହାରଧାରଣାଧ୍ଯାନସମାଧଯୋଷ୍ଟାଵଂଗାନି ॥29॥ ଅହିଂସାସତ୍ଯାସ୍ତେଯବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯାପରିଗ୍ରହା ଯମାଃ ॥30॥ ଜାତିଦେଶକାଲସମଯାନଵଚ୍ଛିନ୍ନାଃ ସାର୍ଵଭୌମା ମହାଵ୍ରତମ୍ ॥31॥ ଶୌଚସଂତୋଷତପଃ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯେଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନାନି ନିଯମାଃ ॥32॥ ଵିତର୍କବାଧନେ ପ୍ରତିପକ୍ଷଭାଵନମ୍ ॥33॥ ଵିତର୍କାହିଂସାଦଯଃ କୃତକାରିତାନୁମୋଦିତା ଲୋଭକ୍ରୋଧମୋହପୂର୍ଵକା ମୃଦୁମଧ୍ଯାଧିମାତ୍ରା ଦୁଃଖାଜ୍ଞାନାନଂତଫଲା ଇତି ପ୍ରତିପକ୍ଷଭାଵନମ୍ ॥34॥ ଅହିଂସାପ୍ରତିଷ୍ଠାଯାଂ ତତ୍ସନ୍ନିଧୌ ଵୈରତ୍ଯାଗଃ ॥35॥ ସତ୍ଯପ୍ରତିଷ୍ଠାଯାଂ କ୍ରିଯାଫଲାଶ୍ରଯତ୍ଵମ୍ ॥36॥ ଅସ୍ତେଯପ୍ରତିଷ୍ଠାଯାଂ ସର୍ଵରତ୍ନୋପସ୍ଥାନମ୍ ॥37॥ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯପ୍ରତିଷ୍ଠାଯାଂ ଵୀର୍ଯଲାଭଃ ॥38॥ ଅପରିଗ୍ରହସ୍ଥୈର୍ଯେ ଜନ୍ମକଥଂତାସଂବୋଧଃ ॥39॥ ଶୌଚାତ୍ସ୍ଵାଂଗଜୁଗୁପ୍ସା ପରୈରସଂସର୍ଗଃ ॥40॥ ସତ୍ତ୍ଵଶୁଦ୍ଧି-ସୌମନସ୍ଯୈକାଗ୍ଯ୍ରେଂଦ୍ରିଯଜଯାତ୍ମଦର୍ଶନ-ଯୋଗ୍ଯତ୍ଵାନି ଚ ॥41॥ ସଂତୋଷାତ୍ ଅନୁତ୍ତମଃସୁଖଲାଭଃ ॥42॥ କାଯେଂଦ୍ରିଯସିଦ୍ଧିରଶୁଦ୍ଧିକ୍ଷଯାତ୍ ତପସଃ ॥43॥ ସ୍ଵାଧ୍ଯାଯାଦିଷ୍ଟଦେଵତାସଂପ୍ରଯୋଗଃ ॥44॥ ସମାଧିସିଦ୍ଧିରୀଶ୍ଵରପ୍ରଣିଧାନାତ୍ ॥45॥ ସ୍ଥିରସୁଖମାସନମ୍ ॥46॥ ପ୍ରଯତ୍ନଶୈଥିଲ୍ଯାନଂତସମାପତ୍ତିଭ୍ଯାମ୍ ॥47॥ ତତୋ ଦ୍ଵଂଦ୍ଵାନଭିଘାତଃ ॥48॥ ତସ୍ମିନ୍ ସତି ଶ୍ଵାସପ୍ରଶ୍ଵାସଯୋର୍ଗତିଵିଚ୍ଛେଦଃ ପ୍ରାଣାଯାମଃ ॥49॥ (ସ ତୁ) ବାହ୍ଯାଭ୍ଯଂତରସ୍ତଂଭଵୃତ୍ତିର୍ଦେଶକାଲସଂଖ୍ଯାଭିଃ ପରିଦୃଷ୍ଟୋ ଦୀର୍ଘସୂକ୍ଷ୍ମଃ ॥50॥ ବାହ୍ଯାଭ୍ଯଂତରଵିଷଯାକ୍ଷେପୀ ଚତୁର୍ଥଃ ॥51॥ ତତଃ କ୍ଷୀଯତେ ପ୍ରକାଶାଵରଣମ୍ ॥52॥ ଧାରଣାସୁ ଚ ଯୋଗ୍ଯତା ମନସଃ ॥53॥ ସ୍ଵଵିଷଯାସଂପ୍ରଯୋଗେ ଚିତ୍ତସ୍ଵରୂପାନୁକାର ଇଵେଂଦ୍ରିଯାଣାଂ ପ୍ରତ୍ଯାହାରଃ ॥54॥ ତତଃ ପରମାଵଶ୍ଯତେଂଦ୍ରିଯାଣାମ୍ ॥55॥ ଇତି ପାତଂଜଲଯୋଗଦର୍ଶନେ ସାଧନପାଦୋ ନାମ ଦ୍ଵିତୀଯଃ ପାଦଃ । |
