(श्रीदेवीभागवतं, द्वादश स्कंधं, द्वादशोऽध्यायः, मणिद्वीप वर्णन - 3)
व्यास उवाच ।
तदेव देवीसदनं मध्यभागे विराजते ।
सहस्र स्तंभसंयुक्ताश्चत्वारस्तेषु मंडपाः ॥ 1 ॥
शृंगारमंडपश्चैको मुक्तिमंडप एव च ।
ज्ञानमंडप संज्ञस्तु तृतीयः परिकीर्तितः ॥ 2 ॥
एकांतमंडपश्चैव चतुर्थः परिकीर्तितः ।
नाना वितानसंयुक्ता नाना धूपैस्तु धूपिताः ॥ 3 ॥
कोटिसूर्यसमाः कांत्या भ्रांजंते मंडपाः शुभाः ।
तन्मंडपानां परितः काश्मीरवनिका स्मृता ॥ 4 ॥
मल्लिकाकुंदवनिका यत्र पुष्कलकाः स्थिताः ।
असंख्याता मृगमदैः पूरितास्तत्स्रवा नृप ॥ 5 ॥
महापद्माटवी तद्वद्रत्नसोपाननिर्मिता ।
सुधारसेनसंपूर्णा गुंजन्मत्तमधुव्रता ॥ 6 ॥
हंसकारंडवाकीर्णा गंधपूरित दिक्तटा ।
वनिकानां सुगंधैस्तु मणिद्वीपं सुवासितम् ॥ 7 ॥
शृंगारमंडपे देव्यो गायंति विविधैः स्वरैः ।
सभासदो देववशा मध्ये श्रीजगदंबिका ॥ 8 ॥
मुक्तिमंडपमध्ये तु मोचयत्यनिशं शिवा ।
ज्ञानोपदेशं कुरुते तृतीये नृप मंडपे ॥ 9 ॥
चतुर्थमंडपे चैव जगद्रक्षा विचिंतनम् ।
मंत्रिणी सहिता नित्यं करोति जगदंबिका ॥ 10 ॥
चिंतामणिगृहे राजंछक्ति तत्त्वात्मकैः परैः ।
सोपानैर्दशभिर्युक्तो मंचकोप्यधिराजते ॥ 11 ॥
ब्रह्मा विष्णुश्च रुद्रश्च ईश्वरश्च सदाशिवः ।
एते मंचखुराः प्रोक्ताः फलकस्तु सदाशिवः ॥ 12 ॥
तस्योपरि महादेवो भुवनेशो विराजते ।
या देवी निजलीलार्थं द्विधाभूता बभूवह ॥ 13 ॥
सृष्ट्यादौ तु स एवायं तदर्धांगो महेश्वरः ।
कंदर्प दर्पनाशोद्यत्कोटि कंदर्पसुंदरः ॥ 14 ॥
पंचवक्त्रस्त्रिनेत्रश्च मणिभूषण भूषितः ।
हरिणाभीतिपरशून्वरं च निजबाहुभिः ॥ 15 ॥
दधानः षोडशाब्दोऽसौ देवः सर्वेश्वरो महान् ।
कोटिसूर्य प्रतीकाशश्चंद्रकोटि सुशीतलः ॥ 16 ॥
शुद्धस्फटिक संकाशस्त्रिनेत्रः शीतल द्युतिः ।
वामांके सन्निषण्णाऽस्य देवी श्रीभुवनेश्वरी ॥ 17 ॥
नवरत्नगणाकीर्ण कांचीदाम विराजिता ।
तप्तकांचनसन्नद्ध वैदूर्यांगदभूषणा ॥ 18 ॥
कनच्छ्रीचक्रताटंक विटंक वदनांबुजा ।
ललाटकांति विभव विजितार्धसुधाकरा ॥ 19 ॥
बिंबकांति तिरस्कारिरदच्छद विराजिता ।
लसत्कुंकुमकस्तूरीतिलकोद्भासितानना ॥ 20 ॥
दिव्य चूडामणि स्फार चंचच्चंद्रकसूर्यका ।
उद्यत्कविसमस्वच्छ नासाभरण भासुरा ॥ 21 ॥
चिंताकलंबितस्वच्छ मुक्तागुच्छ विराजिता ।
पाटीर पंक कर्पूर कुंकुमालंकृत स्तनी ॥ 22 ॥
विचित्र विविधा कल्पा कंबुसंकाश कंधरा ।
दाडिमीफलबीजाभ दंतपंक्ति विराजिता ॥ 23 ॥
अनर्घ्य रत्नघटित मुकुटांचित मस्तका ।
मत्तालिमालाविलसदलकाढ्य मुखांबुजा ॥ 24 ॥
कलंककार्श्यनिर्मुक्त शरच्चंद्रनिभानना ।
जाह्नवीसलिलावर्त शोभिनाभिविभूषिता ॥ 25 ॥
माणिक्य शकलाबद्ध मुद्रिकांगुलिभूषिता ।
पुंडरीकदलाकार नयनत्रयसुंदरी ॥ 26 ॥
कल्पिताच्छ महाराग पद्मरागोज्ज्वलप्रभा ।
रत्नकिंकिणिकायुक्त रत्नकंकणशोभिता ॥ 27 ॥
मणिमुक्तासरापार लसत्पदकसंततिः ।
रत्नांगुलिप्रवितत प्रभाजाललसत्करा ॥ 28 ॥
कंचुकीगुंफितापार नाना रत्नततिद्युतिः ।
मल्लिकामोदि धम्मिल्ल मल्लिकालिसरावृता ॥ 29 ॥
सुवृत्तनिबिडोत्तुंग कुचभारालसा शिवा ।
वरपाशांकुशाभीति लसद्बाहु चतुष्टया ॥ 30 ॥
सर्वशृंगारवेषाढ्या सुकुमारांगवल्लरी ।
सौंदर्यधारासर्वस्वा निर्व्याजकरुणामयी ॥ 31 ॥
निजसंलापमाधुर्य विनिर्भर्त्सितकच्छपी ।
कोटिकोटिरवींदूनां कांतिं या बिभ्रती परा ॥ 32 ॥
नाना सखीभिर्दासीभिस्तथा देवांगनादिभिः ।
सर्वाभिर्देवताभिस्तु समंतात्परिवेष्टिता ॥ 33 ॥
इच्छाशक्त्या ज्ञानशक्त्या क्रियाशक्त्या समन्विता ।
लज्जा तुष्टिस्तथा पुष्टिः कीर्तिः कांतिः क्षमा दया ॥ 34 ॥
बुद्धिर्मेधास्मृतिर्लक्ष्मीर्मूर्तिमत्योंगनाः स्मृताः ।
जया च विजया चैवाप्यजिता चापराजिता ॥ 35 ॥
नित्या विलासिनी दोग्ध्री त्वघोरा मंगला नवा ।
पीठशक्तय एतास्तु सेवंते यां परांबिकाम् ॥ 36 ॥
यस्यास्तु पार्श्वभागेस्तोनिधीतौ शंखपद्मकौ ।
नवरत्न वहानद्यस्तथा वै कांचनस्रवाः ॥ 37 ॥
सप्तधातुवहानद्यो निधिभ्यां तु विनिर्गताः ।
सुधासिंध्वंतगामिन्यस्ताः सर्वा नृपसत्तम ॥ 38 ॥
सा देवी भुवनेशानी तद्वामांके विराजते ।
सर्वेश त्वं महेशस्य यत्संगा देव नान्यथा ॥ 39 ॥
चिंतामणि गृहस्याऽस्य प्रमाणं शृणु भूमिप ।
सहस्रयोजनायामं महांतस्तत्प्रचक्षते ॥ 40 ॥
तदुत्तरे महाशालाः पूर्वस्माद् द्विगुणाः स्मृताः ।
अंतरिक्षगतं त्वेतन्निराधारं विराजते ॥ 41 ॥
संकोचश्च विकाशश्च जायतेऽस्य निरंतरम् ।
पटवत्कार्यवशतः प्रलये सर्जने तथा ॥ 42 ॥
शालानां चैव सर्वेषां सर्वकांतिपरावधि ।
चिंतामणिगृहं प्रोक्तं यत्र देवी महोमयी ॥ 43 ॥
येये उपासकाः संति प्रतिब्रह्मांडवर्तिनः ।
देवेषु नागलोकेषु मनुष्येष्वितरेषु च ॥ 44 ॥
श्रीदेव्यास्ते च सर्वेपि व्रजंत्यत्रैव भूमिप ।
देवीक्षेत्रे ये त्यजंति प्राणांदेव्यर्चने रताः ॥ 45 ॥
ते सर्वे यांति तत्रैव यत्र देवी महोत्सवा ।
घृतकुल्या दुग्धकुल्या दधिकुल्या मधुस्रवाः ॥ 46 ॥
स्यंदंति सरितः सर्वास्तथामृतवहाः पराः ।
द्राक्षारसवहाः काश्चिज्जंबूरसवहाः पराः ॥ 47 ॥
आम्रेक्षुरसवाहिन्यो नद्यस्तास्तु सहस्रशः ।
मनोरथफलावृक्षावाप्यः कूपास्तथैव च ॥ 48 ॥
यथेष्टपानफलदान न्यूनं किंचिदस्ति हि ।
न रोगपलितं वापि जरा वापि कदाचन ॥ 49 ॥
न चिंता न च मात्सर्यं कामक्रोधादिकं तथा ।
सर्वे युवानः सस्त्रीकाः सहस्रादित्यवर्चसः ॥ 50 ॥
भजंति सततं देवीं तत्र श्रीभुवनेश्वरीम् ।
केचित्सलोकतापन्नाः केचित्सामीप्यतां गताः ॥ 51 ॥
सरूपतां गताः केचित्सार्ष्टितां च परेगताः ।
यायास्तु देवतास्तत्र प्रतिब्रह्मांडवर्तिनाम् ॥ 52 ॥
समष्टयः स्थितास्तास्तु सेवंते जगदीश्वरीम् ।
सप्तकोटिमहामंत्रा मूर्तिमंत उपासते ॥ 53 ॥
महाविद्याश्च सकलाः साम्यावस्थात्मिकां शिवाम् ।
कारणब्रह्मरूपां तां माया शबलविग्रहाम् ॥ 54 ॥
इत्थं राजन्मया प्रोक्तं मणिद्वीपं महत्तरम् ।
न सूर्यचंद्रौ नो विद्युत्कोटयोग्निस्तथैव च ॥ 55 ॥
एतस्य भासा कोट्यंश कोट्यंशो नापि ते समाः ।
क्वचिद्विद्रुमसंकाशं क्वचिन्मरकतच्छवि ॥ 56 ॥
विद्युद्भानुसमच्छायं मध्यसूर्यसमं क्वचित् ।
विद्युत्कोटिमहाधारा सारकांतिततं क्वचित् ॥ 57 ॥
क्वचित्सिंदूर नीलेंद्रं माणिक्य सदृशच्छवि ।
हीरसार महागर्भ धगद्धगित दिक्तटम् ॥ 58 ॥
कांत्या दावानलसमं तप्तकांचन सन्निभम् ।
क्वचिच्चंद्रोपलोद्गारं सूर्योद्गारं च कुत्र चित् ॥ 59 ॥
रत्नशृंगि समायुक्तं रत्नप्राकार गोपुरम् ।
रत्नपत्रै रत्नफलैर्वृक्षैश्च परिमंडितम् ॥ 60 ॥
नृत्यन्मयूरसंघैश्च कपोतरणितोज्ज्वलम् ।
कोकिलाकाकलीलापैः शुकलापैश्च शोभितम् ॥ 61 ॥
सुरम्य रमणीयांबु लक्षावधि सरोवृतम् ।
तन्मध्यभाग विलसद्विकचद्रत्न पंकजैः ॥ 62 ॥
सुगंधिभिः समंतात्तु वासितं शतयोजनम् ।
मंदमारुत संभिन्न चलद्द्रुम समाकुलम् ॥ 63 ॥
चिंतामणि समूहानां ज्योतिषा विततांबरम् ।
रत्नप्रभाभिरभितो धगद्धगित दिक्तटम् ॥ 64 ॥
वृक्षव्रात महागंधवातव्रात सुपूरितम् ।
धूपधूपायितं राजन्मणिदीपायुतोज्ज्वलम् ॥ 65 ॥
मणिजालक सच्छिद्र तरलोदरकांतिभिः ।
दिङ्मोहजनकं चैतद्दर्पणोदर संयुतम् ॥ 66 ॥
ऐश्वर्यस्य समग्रस्य शृंगारस्याखिलस्य च ।
सर्वज्ञतायाः सर्वायास्तेजसश्चाखिलस्य च ॥ 67 ॥
पराक्रमस्य सर्वस्य सर्वोत्तमगुणस्य च ।
सकला या दयायाश्च समाप्तिरिह भूपते ॥ 68 ॥
राज्ञ आनंदमारभ्य ब्रह्मलोकांत भूमिषु ।
आनंदा ये स्थिताः सर्वे तेऽत्रैवांतर्भवंति हि ॥ 69 ॥
इति ते वर्णितं राजन्मणिद्वीपं महत्तरम् ।
महादेव्याः परंस्थानं सर्वलोकोत्तमोत्तमम् ॥ 70 ॥
एतस्य स्मरणात्सद्यः सर्वपापं विनश्यति ।
प्राणोत्क्रमणसंधौ तु स्मृत्वा तत्रैव गच्छति ॥ 71 ॥
अध्याय पंचकं त्वेतत्पठेन्नित्यं समाहितः ।
भूतप्रेतपिशाचादि बाधा तत्र भवेन्न हि ॥ 72 ॥
नवीन गृह निर्माणे वास्तुयागे तथैव च ।
पठितव्यं प्रयत्नेन कल्याणं तेन जायते ॥ 73 ॥
इति श्रीदेवीभागवते महापुराणे द्वादशस्कंधे द्वादशोध्यायः ॥
Browse Related Categories:
